tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Şu anda İ bn Meserre ve Mektebi hakk ında elimizdeki bütün malzeme
bundan ibarettir. Sadece bu aç ıdan, varsa bile, sistemleri hakk ında herhangi
bir fikir edinmemiz imkans ızd ır. Pala cios, İ bn Meserre'nin olarak kabul
ettiği ve tamam ıyla a) yukar ıda sözünü etti ğimiz çok nadir at ıflara ve b)
söylediğine göre, İ bn Meserre'n ın ate şli bir savunucusu oldu ğu Empedocles'e
atfedilen felsefeye dayand ırd ığı bir sistem meydana getirmeye çal ışmışt
ır. Bu kaynaklardan sonuncusu üzerinde bizim tek otoritemiz, Sa`id el-
Endelusi'dir 495 ki, KIM. ve İbn Ebi Usayb ı ca'n ın Empedocles ve
İ bn Meserre hakk ında naklettikleri bütün bilgileri bu zattan ald ıklar ı anlaşılmaktad
ır. Bu yazarlarla birlikte Ş e h ri st â ni ve Ş e hr a zuri'den, E mp e-
d ocles'in felsefesinden ne anlad ıklarını özetleyen şu bilgiyi elde ediyoruz:
1. Onlara güre, Empedocles, ilahi S ıfatlar ın birli ğini ve Bir Hakikatla
onların ayn ılığnu ileri süren ilk şahıst ı. Allah her zaman s ırf bilgi, s ırf irade,
rahmet, kudret v.b. ile ayn ı s ırf hüviyetten ba şka bir şey de ğildir. Allah,
alemi Kendisi ile birlikte ezdi olan maddeden yaratmanu şt ır: Önce " İlk Unsur"u
yaratm ış ; ondan da bütün mürekkep varl ıklar yarat ılmışt ır496. Allah
Bir olan Hakikat ve çokluk kabul etmeyen bir Birliktir. Hüviyeti her türlü
çokluğun. ötesindedir497. Bu görü ş , şüphesiz, karakteri itibar ıyla, eski Yunana
ve özellikle Yeni- Eflatunculu ğ a aittir. İlahi S ıfatlar hakk ındaki kısım
Muctezililer tarafından (Mesela, Allâf, öl. H. 226/ M. 840) geliştirilmiştir
Fakat ne olursa olsun Empedocles'e atfedilemez, çünkü Empedocles
ashnda ço ğulcu (pluralist)'fir. Empedocles, Parmenides'in "fele ğini"
(gök küresini) ayn ı cinsten bir cevher olarak de ğil, birbirinden farkl ı 4 cevher
veya unsurun kar ışımı olarak kabul eder.
2. Bu müslüman yazarlara göre, Empedocles, yukar ı ve a şa ğı âlemlerin
tek anla şılma vas ıtas ı olarak, insan nefsi üzerinde durmaya büyük a ğırlık
vermektedir. İlk Cevher hakk ında do ğrudan do ğruya bilgi edinmek imkansızdır:
Zahiri Mem hakk ındaki bilgi vas ıtas ıyla onu kavramaya çal ışmak da
mümkün değildir. Sadece insan nefsi bu iki dünya aras ında yer alan halkad ır:
"Kendini bilen Rabbini de bilir" 498.
Nefs, diyor sözde E ınped o cles, basit. güzel ve maddi olmayan bir cevherdir.
Onun güzellik ve ölümsüzlü ğünü inkar edenler bedene narazan onun
dış manzaras ına bakmaktad ırlar499. Nefsin basitli ği uzvi de ğil, ruhanidir.
495. el-Endelüsl, Tabakta el-Umem, (Ma şrık 1911), s. 666.
496. Şehristani, adı geçen eser, II, s. 260.
497. Kıftl, el-Hukemir , Leipzig 1902, ss. 15-16; Tabak& el-Umem, s. 666
498. Şehrazun'den naklen Palacios, Abenmasarra.., s. 146, 1. 14.
499. Ayn ı eser, s. 147, 1. 13 ve 26.
159