tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

f) Sâfinin Yarat ı c ı Güeü 3 6 6
"Yaratma" terimini ibnu'l- Ar abrninki gibi vandet-i vue ıldcu bir doktrinde
Allah'a uygulamak yan ıltıcıd ır, fakat onu, ibn u'l- Ar abrnin yapt ığı
gibi, âriflere tatbik etmek daha da yan ılt ıcı olur. Arifler, diyor ibnu'l- Ar ab
sırh bir kudretle yarat ır. Ibnu'l-Ar abi bu kudrete, de ğişmeler has ıl edebilen
ve dış dünyada teksif edildi ği şey ne olursa olsun şeyleri yaratabilen himmet 366
(irâde kudreti) ad ını veriyor 367; bu görü ş modern spiritualizm'de ruhlar ın
maddile ştirilmesine pek benzeyen bir görü ştür. Risâlet el-Kuds 368 adlı eserinde
Ibnu'l-Arabi, her istedi ğinde, Ş eyhi Yiisuf el-Kiı mi'nin369 ruhunu
çağırdığı bir çok vesileleri ve Şeyhin kendisini Ibnu'l-Arabi'ye nas ıl takdim
edip, sorular ını cevapland ırdığını hat ırlar. ibnu'l-Arabi'nin şahsi müridi
olan ünlü S a d r ud din el -Kone vi de diyor ki: " Şeyhimiz ibnu'l- Ar a b rnin
ya ruhun bu dünyaya inmesini sa ğlamak ve onu istenen şahsın duyulur süretine
benzeyen bir siirette (stire misttliyye) tecessüm etmi ş görmek suretiyle,
veya ruhun, rüyalar ında görünmesini sa ğlıyarak, yahut da bedeninden soyunup
ruhla bulu şarak herhangi bir ölü peygamber ya da velinin ruhuyla bulu şma
kudreti vard ı" 370. Bu, sadece 1bn u'l- Ar abi'ye has bir şey değildir. Diğer
siifiler de kendileri hakkında aynı şeyleri söylemi şlerdir.
Ib nu'l- Ar abrnin himmet vas ıtas ıyla herhangi bir şeyi yaratma ya da
herhangi bir ruhu maddile ştirmekten ne kastetti ğini anlamak için "Be ş hazretine"
(hazarât=varhk sahaları) ba şvurmak gerekmektedir. Bu hazretlerden
(varl ık sahalar ından) her biri, ayna gibi, bir üstündekini yans ıtır. Duyulur
âlemin sahas ı (hazret el-his), örneklerin daha yukar ıda bulunan sahas ının
366. Bu kısım Kelâm bölümünde evrenin sebebi olan Yetkin İnsan hakk ında söylenenlerle
birlikte okunmal ıdır.
366a Himmet kelimesi, İ b nu'l- Ar abi tarafından "Yetkin İnsan" ın kalbindeki ilahi enerji
anlamında kullanılmaktadır. İ b nu '1-Ar abi, buna ayn ı zamanda s ıdk (gerçek sezgi: bak.,
Mevâkicen-Nuchm, s. 83) demektedir; onun d ış dünyadaki etkili de ğişimleri hasıl etme
kudretine tasarruf (denetim) adı verilir. Bak., Fushs, ss. 233-234; türk. çev., s. 148.
İ b nu'l- Ar abi himmeti, do ğu ştan (cibille) ve kazamlmış şeklinde iki türe ay ırır, fakat
bazı sufilerin bütün himmetleri do ğu ştan sayd ıklarını da ilave eder. Hayat ının ilk yıllarında
İ b nu '1- Ar abi, himmeti, onun şeylerin yarat ıcısı olduğu şeklinde değil, vukuunda Allah' ın
şeyleri yaratt ığı sebep şeklinde izah eder. (Bak., Meviiki`.., s. 84) Himmeti aynı şekilde hipnotik
kudret ya da kendine telkin gibi bir şey sayar (Bak., Mevetki`.., s. 85). İ bnu'l-Ar abi,
himmeti küllile ştirmiş ve onu alemdeki her hareket ve her de ği şikliğin nedeni olan gizli
bir kudret saym ıştır s. 85).
367. Fushs, s. 140; türk. çev., s. 77. Kar., Fusiis, s. 304; türk. çev., s. 202.
368. Bu risâleden bölümler M. A. Palacio s taraf ından Muhyiddin adlı kitabında tercüme
edilmi ştir.
369. Ünlü Ebû Me dy en 'in bir müridi, İ bnu'l- Ar abi'nin Sev il'de ilk manevi şeyhlerinden
biri idi.
370. Prof. R.A. Nicholson'un, Life of Muhyiddin bnu'l-Arabi, ba şlıklı ne şrinden nakledilmi ştir,
J. R. A. S. 1906, s. 816.
121