tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ondan farkl ıdır. İkisi aras ındaki ilişki külli bir kavramla onun cüz'ileri, veya
bir sürekli kılıc ı ile onun sürekli k ıldıklar ı (birinciden çok ikincisi) aras ındaki
ilişkiyle aynıdır. Ibn '1- Ar abi, Plotinus'un delilini tekrar etmeksizin,
dördüncü Ennead' ının ana tezi, yani cüz'i nefslerin, bir bütünün "parça"lar ı
olmalar ı anlamında olmamak üzere, Küllün (Bütünün) Nefsi veya KWH' Akl ın
halleri olması görü şüyle aynı fikirdedir. Plotinus'un bizzat i şaret etti ği
üzere, bir nefsin parçalar ından söz etmek saçmad ır, çünkü parçalar ın ancak
büyüklüklere nispetle anlam ı vard ır, ve nefslerin ise büyüklü ğü yoktur. Bir
nefsi çoğaltan, Bir Zat' ı çoğaltanla ayn ıdır, yani subjective nispetlerdir;
yoksa nefsler bölünmezler 329. Zihni haller zihnin "parçalar ı" olmadığı gibi,
cüz'i nefsler de Evrensel Nefsin "parçalar ı" de ğildir. Ibnu'l- Ar abi cüz'i
akıllara "Evrensel (Külli) Nefsin güçleri" derken benzeri bir k ıyas ı (benzetmeyi)
kullamr. 33°
Evrensel (Kii/ri) Nefs kendisini daima bir bütün olarak bilir. Bu
demektir ki, aslında kendi "parçalar ı"m (daha iyi bir terim bulamad ığım
için kullanıyorum) da bilir, fakat "parçalar", parça olarak hiçbir şekilde
bütünün bilincinde de ğildir. Onlar kendilerinin münferiden bilincindedir.
Böylece biz, belki de ibnu'l- Ar abi'nin Allah ile tasavvufi birlenmeden,
Allah'a do ğru tasavvufi yolculuktan ve nihayet "perdelerin kalkmas ı"v.b.,v.b.
den ne kastetti ğini anlamak durumunday ız. Önce, "ittihad" (birlenme),
Ibnu'l- Ar abrnin görü şüne göre, daima ınecazi anlama al ınmalıdır. Bütün
cüz'i nefslerinin, onca, Allah' ın kendisi olan Evrensel (Kii//i) Nefsle zaten bir
olduklar ı halde, bir safi tecrübede gerçek birlenme nas ıl olabilir (Allah.
Kosmos'un Akli ilkesi). Görülüyor ki, bu "birlenme" cüz'i nefs için sadece
bir uyanıklık hali ve iki ayr ı nefsin bir ala şımmdan ziyade kendisi ile Bütünün
Nefsi (nefs-i Kül) aras ında zaten var olan birli ğin gerçekle şmesidir. Ibnu'l-
Ar abi'ye göre, safinin son ba şarısı ve çabalar ının son hedefi Allah ile bir
olmak de ğil, çünkü o zaten Allah'Ia birdir, fakat bu birli ğin anlamını kavramaktır.
Bu nazariyeden en az ından iki sonuç ç ıkar:
I. Gerçek olu ş yoktur: ne insan Allah ne de Allah insan olabilir. %nal-
Arabrnin görü şüne göre, H all â c'm Ene'l-Hakk' ı kelime anlam ıyla do ğrudur.
II. Safilerin bât ıni bilgisi doğrudan doğruya ferdi nefsten do ğar. Herhangi
bir gerçek anlamda ke şf veya ilham edilmi ş bir bilgi de ğildir. Bilginin nakli
329. Fuuti1hat, II, s. 88, 1. 9.
330. ilınu'l-Arabi, Risale fi mana en—nesf ve'r—r ılh, ne şr.: Palacio, Acts of the 14th Oriental
Congress, III, (Cezayir 1905), s. 154.
109