tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Bir Hakikat ın bütün bu tezâhürlerinin alt ında yatan temelli etken,
Ibnul-Arabi'ye göre, ilahi A şktır. Gariptir ki, pek çok vandet-i vuefıdeu
Safi ilahi Aşk' ı alemde vukubulan her şeyin baş ilkesi 4olarak görmü ştür.
Hallac bu tarzda konu şanların öneülerinden biri idi. Ebfı Sa cid b. Ebi'
1- Hayr'a göre, Allp.h azap verici (el-Mucazzib) olmaktan çok k şık ve Rahim
(el-Vedild) idi. Kur'an okurken, kas ıtlı olarak Cehennemden bahseden ve
Cehennem azab ını tasvir eden bütün âyetleri atlard ı. Aşk bütün duygular ın
en derin ve en köklüsü idi, ve gerçekten de bir ço ğu, inançlar ının son temelini
Aşk'ta (tasavvufi A şk'ta) buldular'
b) Uç Çe şit A ş k
I nul-Ar abi, tabii a şk, ruhani a şk ve ilahi aşk dediği üç çe şit a şk
tammaktad ır. İlk ikisi üçünciinün bir türüdür. Ilahi a şktan Bir'in adi a şkını
kastetmektedir. Bu, a şkın bütün diğer çe şitlerinin kayna ğı olan ezeli bir
aşktır. Her türlü şekillendir ıneden önce "ferdiyet" ve basitli ği için Kendisini
nefsi için ve nefsinde sevdi, ve bilinmek ve tezâhür etmekten ho şlandı . İşte
yaratman ın sebebi bu idi. Bir, Kendisini sevmekle, Zat' ında gizli olan şeylerin
bütün acyamm da sevdi. Bu şeyler, böylece, çe şitli şekillerde ortaya koydukları
aşkla yüklenirler. "A`yan ın sevgisi", diyor Ibnu'l-Ar abi, "onlar
henüz Körlük (el-acma) iken o ilk olarak Allah' ın yarat ıcı sözü olan (ol)'u i şittiklerinde
ba şlamışt ır"47°.
Ibnu'l- Ar abi'ye göre, ruhani a şk tasavvufi a şk demektir. Bunun son
hedefi ise, a şıkla ma şukun adi birli ğinin idrakidir 472. O, safiyi Allah'a yakla ş -
'Uran ve ona Allahla birli ğini hissettiren be şeri a şk de ğil, kendini yeniden bulunea,
bir "siiret" olarak Bütün'ün külli a şkıyla yakınlığım gerçekle ştiren
ilahi Aşk'tır. O, bir Bütün (bir Zat) olarak ve bir eüz (Zat' ın özel bir tavr ı)
olarak Bütün'ün a şkıdır. Safilerin cezbe (heyandin) dedikleri şey de budur.
ibnu'l-Arabrnin vandet-i vueadeulu ğu burada, a şkın son gayesinin, onun
hakikat= bilmek ve a şkın hakikati= ise Allah' ın Zat' ıyla aynı olduğunun
ifadesinde aç ıkça ortaya ç ıkmaktad ır. Aşk Zat'a ilave edilen soyut bir nitelik
değildir. kşıkla a şık olunan nesne aras ındaki bir münasebet de de ğildir. Bu,
belirli bir aşk objesi tan ımayan arifierin gerçek a şkıdır. Ancak mü şrikler
sûretleri sevenler 473. Nasıl Allah'tan ba şkasına ibadet edilmezse, ayn ı şekilde,
Allah'tan ba şkas ı da sevilmez. x, y veya z'yi seviyoruz dedi ğimizde gerçekten
söylemek istedi ğimiz şudur: Biz Allah' ı x, y veya z suretlerinde seviyoruz
471. Futandt, II, s. 437, 1. 8 a şağıdan.
472. Futahılt, II., s. 441,1.16.
473. Futtihat, II, ss. 427-429.
150