tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

f) Küçük Alem olarak Yetkin İ nsan
Daha önce de gördük ki, ibnu'l-Arabi Yetkin İnsan'a Hakikat' ın iç
ve d ış yönleri ad ını vermektedir. Bu, onun Küçük Alent'den ne kastetti ğini
özetler. Yetkin İnsan, Hakikat' ın (yani Allah ile Alem'in) küçü]tümü ş bir
suretidir. Ibnu'l- Arabi Yetkin İnsan' ın, bir küçük Mem olarak, kendisinde
ayr ı ayrı tezâhür eden ya da hem rid ıâni hem de maddi alemlerde tezâhür
edebilen her şeyi ne şekilde birle ştirdiğini aç ıklamak için çaba harcamaktad ır.
Onun Küçük Mende Büyük Mem aras ında i şaret etti ği benzer noktalar ın
örnekleri şunlard ır. Yetkili İnsan' ın zat ı, İlahi Zat' ın bir halidir. Onun ruhu,
Külli Ruh'un bir halidir. Onun cismi, Külli Cismin (el-Ar ş) bir halidir. Onun
bilgisi, İlahi bilginin bir kopyas ı ya da yans ımas ıdır. Yetkin İnsanın kalbi,
Kabe'n.in (el—Veyt el-Macm,fir) Gökteki Örne ğine tekâbül eder. Onun ruhi
melekeleri Meleklere, belle ği (hafızasL) Satürn'e, anlay ışı Jüpiter'e, Akl ı Güne
ş'e v.b., v.b., kar şılıkt ır241.
Yetkin Insanda tezâhür eden Külli Kelâm gibi, Yetkin İnsana da ibn.u'
1-Arabi tarafından berzah ad ı verilir. Bu, Allah ile âlem, İlahi ile İnsani
aras ındaki bir "şey" anlamında de ğil, her ikisini mükemmel bir şekilde birle ş -
tiren ve ortaya koyan tek yarat ık anlamındad ır.
g) Alemin Sebebi olarak Yetkin İ nsan
Vandet-i Vucadeu Ibnu'l-Arabi, yarat ışın s ırrım, onun, Bir'in zat ına
ait bilinme ve tezâhür etme242 a şkından geldiğini ve Allah'ın, Görülen Alemin
saretlerinde tecelli etti ğini söyliyerek aç ıklar. Kendisinde ve Kendisiyle
Kendisine bilinmek üzere sûretlerde ve her şeyin üstünde şeylerde tezâhür eden
Bir'in bu ezdi Kendi güzellik ve yetkinliklerini seyretme a şkı, diyor ibnul-
Arabi, en tam tahakkukunu O'nun tek bilicisi olan ve S ıfatlar ını mükemmel
olarak ortaya koyan Yetkin İnsan'da bulmu ştur. Yetkin İnsan O'nu "bütün
şüphelerin ötesinde" bilir, daha do ğrusu O'nu nefsinin iç "gözü" ile idrak
eder. "Onun Allah'a nispeti ne ise, gözbebe ğinin (bedeni) göze nispeti de odur..
ve onunla Allah yarat ıklarını seyreder ve onlara rahmet gönderir, yani (onlar
ı yarat ır)" 243 . Bu anlamdad ır ki, Ibnu'l-Ar abi, Yetkin İnsana yarat ışın
241. Bak., ibnu'l-Arabi, et-Tedbirlit el- İlâhiyye, Kleinere Schriften.., s. 211. b nu'l- Ar abi
ile, Büyük ılemle Küçük Mem aras ındaki münasebet hakk ında Ihytın es- S afâ'n ın söyledikleri
aras ında dikkate de ğer bir benzerlik vard ır ki, bu, Ihvan es-S afâ'run
Ar a bi üzerinde tesiri oldu ğu fikrini kuvvetle telkin etmektedir. Bak., mesela, Resâil Ihvan
es-Safâ, III, ss. 25-27 vd..
242. Sufiler Hz. Peygambere atfedilen şu hadisi nakletmekten ho şlamrlar: "Ben gizli bir hazine
idim ve bilinmeyi şiddetle istedim, böylece yarat ıkları meydana getirdim ve beni onlarla
bildiler".
243. Fusûs , s. 19; türk. çev., s. 8.
83