tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Bütün insani meleklerin hüviyeti olan bilen cevher bir oldu ğu için bilgisi de
birdirm 6 . tbn.u'l- Ar abi, İşrakileri takip ederek, (ayn ı zamanda S ırf Varlık
olan) "S ırf Nar"un bütün bilgilerin kayna ğı olduğu fikrindedir. Duyular ve
bütün diğer insani yetiler (melekeler) bu Niir'un tezahürünü sa ğlayan aracılardır.
Nar bütün bilinçli varl ıklardaki tek idrak eden ilke, kendili ğinden
görülen ye diğer şeyleri görünür yapan tek şeydirm.
7. Bâtıni bilgi açıklanamaz. Duyum idrakleri ve duygulara benzer, ba şka
deyi şle ancak vas ıtas ız tecrübe ile bilinebilir. Kör bir kimseye k ırmız ının
ne demek oldu ğu açıklanamadığı gibi, tasavvufi bir tecrübe ile bu tecrübeyi
geçirmi ş bir şahsa aç ılan bilgi de izah edilemez. Böyle bir bilgi ııin anlamını
ancak safi idrak edebilir. Onu tavsif -etmenin tek yolu, safilerin her zaman
yapt ıkları gibi, onu muğlak ve şaşırt ıcı mecazlarla izah etmektir. "Görüntü
(ru'yet), görecek olan için meydandad ır" diyor Plotinus..
8. Safi, bâtıni bilgi vasıtas ıyla Hakikat ın mahiyetinin tam bilgisini elde
eder. O hem tenzihi hem de te şbihi belirtir. Ilahi tecelli vas ıtas ıyla
Bir'in. Çok'a nas ıl girdiğini görür ve Bir'in hangi anlamda Çok'tan farkl ı
olduğunu bilir. Ilı nu'l-Arabrye göre, bu, bütün dinlerin vazetti ği ve vehimlerin
tasvip etti ği öğretidir 318. Safinin Allah'a atfetti ği tenzih (aşktnitk)
filozoflar ınki ile aynı değildir. O, "ru'yet" halinde sfıfiye aç ılan Bir'in mutlaklığıd
ır. Sonuçlamaya (istidlede) ve mant ıki akılyürütmeye dayanmaz.
O, CamPubn de dedi ği gibi, "Zeyd'i şahsen bilmeye benzer -di ğeri ise onu
adıyla bilmek gibidir"m 9.
d) ihnu'l-Arabi'nin Tasavvufi Bilgisi
Yukar ıdaki sayfalarda İ bnu'l- Ar abrnin tasavvufi ya da halini bilgiden
ne demek istediğini açıklamak için bir te şebbüste bulunulmu ştur. Şimdi ise
onun tasavvufi bilgisinin biraz önce nitelendirildi ği türden olup olmad ığı
meselesi ortaya ç ıkmaktad ır. Bu husus, hiçbir yerde filozofun ve basit bir
316. Fusfts, s. 185; türk. çev., s. 110.
317. Burada Ilı nu'l-Ar abi, öyle görünüyor ki, I şrâkiler ve onlar ın terminolojisinin geni ş
ölçüde etkisi alt ında kalmıştır. Bak., Futgliett, III, s. 365, 1. 23 ve I, s. 57, 1. 18; kar., Sühreverdi,
Hikmet el-i şrâk, Şirazrnin Şerki ile birlikte, Kahire 1315; ve Futithat, III, ss.
365 vd..
318. Fustis, s. 357; türk. çev., s. 248. I b nu '1-Ar abrnin buna vehimlerin bilgisi deyi şinin sebebi
şudur: b nu'l-Ar abi, te şbihi belirtmenin vehme, tenzihi belirtmenin de akla ait oldu ğuna
inanmaktad ır. Her ikisi ancak tasavvufi bir tecrübede ula şilabilir Sufinin vehmi bunları,
çelişik olmaktan çok tamamlay ıcı sayar: "Vehme ya da hayale sahip olmayan, gerçek
bilgiye de sahip de ğildir", diyor Ihnu'l - Ar a bi.
319. Gazâll ve kelâmc ılar Allah bilgisinin âlemin bilgisi ile elde edilebilece ği fikrindedirler.
İ bnu'l-Arabî ise, bunu yukarıda aç ıklandığı şekilde inkâr eder.
103