tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

"Mutlak" kelimesini de ayn ı derecede müphem bir şekilde kullamr.Bu terimin
İ b nu'l- Ar abi tarafından 4 ayr ı anlamda, kullanıld ığı göze çarpmaktad ır.:
I. Belirli herhangi bir suretle s ınırlanmamış, fakat bütün suretlerde
müşterek olan "Mutlak".
II.
Bütün suretlerde bulunmay ıp, hepsini a şan Mutlak.
III.
Hiçbir şeyin sebebi (daha do ğrusu vas ıtas ız sebebi) olmayan Mutlak.
ibnul-Arabi buna, kendili ğinden varolan (self-subsisting) ve mutlak ba ğıms ı z
varlık diyor".
IV.
Bazan Mutlak' ı Hakikatlar ın Hakikati (Hakikat el-Hakâ'ik) dediği
şeyle bir sayar ki, Kelâm hakk ındaki II. bölümde görece ğimiz gibi, ne yaz ık
ki, bu ikinci terim de eserlerinde çift anlam ta şımaktad ır.
Ayr ıca "Mutlak Varl ık" için s ık sık "Körlük" (el-`Ama), Nokta (en-
Nukta), "Dairenin merkezi" gibi veya ayn ı derecede aldat ıc ı mecâzlar kullanır.
Öyleyse, Ibnu'l-Arabi gibi Vandet-i Vudıcleu safiler, tüm Varl ık Bir ve
Mutlak Birlik'tir, derken ne demek isterler Ona ister Külli Cevher, İlk Madde;
ister Allah deyin, geçmi şte, şimdiki ve gelecekteki bütün ferdi varl ıklar ın
aslında Tek Varhk olduklar ını mı kastederler Yoksa mümkün olan bütün düşünce
âlemlerindeki (universes of discourse) bütün varl ık şekillerini ihtiva
eden soyut ve tamamıyla külli anlamda bir Varl ık 'ı mı kastederler Ya da
söylemek istedikleri, varl ığı (süresi) olan her şeyin sebep ve kayna ğının
Allah' ın Varlığı olduğu mudur Onlar, kolayl ık olsun diye mi, Allah' ın varlığını
renk, söz gibi bir külli (tümel)'ye ve ba şka bir varolan ın (veya süresi
olanın) varlığını bu küllinin belirli bir tarz ına ya da tezahürüne benzetirler
11)1111'1- Ar abi, "nas ıl ki akıledilir külli hakikatlar (el-haket'ik el-macküla
el-külliyye) olmad ığı takdirde d ış e şyaya herhangi bir yüklem (ahkâm) vermek
mümkün olmazsa, Allah da sureti vas ıtas ıyla bütün varolanlara nüfaz etmeseydi,
âlem varlıktan yoksun olurdu"21 derken, söylemek istedi ği, varlığın
bu son anlam ı midir
Bütün meseleyi modern terminoloji ile şöyle ifade edebiliriz: Varl ık,
bütün tezahürleri belirli şeyler olan bir çe şit belirli s ıfat mıdır, yoksa
miktar, şekil, renk, zaman, mekan v.b. türünden çe şitli belirleyiciler alt ında
daima farkl ı bir şekilde belirli niteliklerde kendini gösteren sürekli cevl ıer
midir
20. Bak. Fut., I, s. 52, 1. 5 a şağıdan.
21. ib ılu'l-Arabi, Fusüs el—Hik,em, Kâ şânr ııin şehri ile birlikte, Kahire 1309, s. 34; Fusüs'un
türkçeye çevirisi, Nuri Geneosman, M. E. B. Yay. İstanbul 1952, s. 17.
22