tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

çeli şkiye dü şmek demektir. Fena halinde bile böyle bir hal bilinemez; çünkü
imkans ızd ır. Fakat a`yan es-sabita'n ın ilahi Zat'a olan özel nispeti, onlar ın
nas ıl Allah' ın yarat ıc ı gücü ile irtibatta olduklar ı 1 63 ve nas ıl dış varl ık kazandıklar
ı, bütün bunlar en yetkin Safi için bile bilmesi mümkün olmayan şeyler
olmakla birlikte, I bnu'l- Ar a bi hakiki bir safi için acyan es-sabita'n ın
özellikle kendi `ayn' ının bilgisini edinmenin o derecede imkans ız olmad ığını
kabul eder. Diyor ki: "Ya da olabilir ki, Allah kendi cayn es-sabite'sini ve birbirini
takip eden sonsuz hallerini açar, ve böylece o, Allah' ın onu bildi ği
tarzda kendi kendisinin bilgisini (Allah olarak) ayn ı kaynaktan ç ıkarmak
suretiyle, bilir.' 64 .
Bir ile Görülen Âle ın aras ında orta bir mertebe olan onlar ın e şsiz
mevkiinden dolay ı, acyan es-sabita,
İ b nu'l- Ar abi'in görü şüne göre
hem etkin hem edilgin (ya da al ıcı, kabil) olma e şsiz özelli ğine sahiptir.
Bunlar bir anlamda Bir'den "ak ışlar", ilahi İsimlerin saretleri ve ilahi
Zat'daki kuvve halinde "haller" oldukça edilgin ve al ıcıdırlar (Idibi/) 165 .
Zatlar ına nazaran, yani kendilerinde, Görülen klemin d ış varlıkları durumuna
gelmeleri için gerekli bütün kuvve hallerine sahip olduklar ından, bunlar
etkin say ılırlar. Fakat burada etkinlik ve edilginlik mant ıki belirlenme (hüküm)
den ba şka hiçbir şey ifade etmez. A`yan ilahi Isimlere nazaran edilgindir;
çünkü ilahi Isimler olanlar üzerine hükümler yöneltirler. Bu hal bir küllinin
cüz'ilerini belirlemesine çok benzemektediri 6 6 . Görülen nesnelere nazaran ise
bunlar etkindir. Bu, kuvve halinin geldi ği fiil haline nazaran etkin olmas ıyla
ayn ı anlamı ta şır, ba şka deyi şle her iki halde de sadece mant ıki belirlenme
söz konusudur.
IV
a) Ibnu'l-Arabi'nin Varl ığın Birli ği Ö ğretisi
Bu bölümün çe şitli yerlerinde İ b n u 'I- Ar a Unin. Hakikat' ın son mahiyeti
ile ilgili ne çe şit bir ö ğretiyi benimsedi ği hakkında daha önce bir kaç ipucu
163. Fusits, s. 249; türk. çev., s. 160. Kar., Fusûs, s. 246; türk. çev.,s.158. Burada / bnu '1-
Arab I', ayn ı şeye "kaderin s ırrı" (s ırrı el-kader) adını veriyor. Bu, diyor t lı nu'l-Ar abi,
Uzeyr'in, "Allah bunu ölümünden sonra nas ıl diriltecek" (Kur., IV, 261) sorusunu
sorduu ğunda, Allah tarafından azarlanma nedenidir.
164. Fusûs, s. 47; türk. çev., s 25.
165. Fusûs s. 15; türk. çev., s. 7. "Kabil (al ıc ı) varlıklar ancak ve ancak O'nun pek kutsal
feyzinden has ıl olurlar". Ibnu'l-Arabtbununla dyâ ıl es—sabita'y ı i şaret etmet istemektedir.
Kar şıla., Fusûs, s. 109; türk. çev., s. 58. Bu pek kutsal feyze ayn ı zamanda Birlik'in
hazreti, Rahmâni Hazret (el—hazret er—Rahmâniyye), İlk Taayyun; İsimlerin Hazreti,
ruhlar alemi, v.b., v.b. ad ını veriyor.
166. Kar., Fusûs, s. 25; türk. çev., s. 13.
60