tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ve onlar ı aksettirir. Ibnu'l-Arabi bu zatlara s ık s ık ruhlar ad ını verir ve
ve onlara, s ırf idelere isnat edilmesi imkans ız olan görev ve faaliyetler atfeder.
Allah Kendi bilincine İlk Akıl, Ruh arac ılığıyla var ır. Fakat dyan'dan her
birinin (her ruhun) bilinci için ise, acyan' ın kendi zatlar ı, yani KWH Ruh'taki
cüz'i "haller" halinde bulunan ruhlar birer vas ıtad ır' 59. Bu, Plotinus'un
benimsedi ği Bir'in Zihni ve onun " İdeleri" görü şüne benziyor. "Zihin", diyor
Ibnu'l-Arabi, "fiilen her şeydir, çünkü zat ında maddi olmayan şeylerin
bilgisi şeylerin kendile,ridir" 160 . "(Bir'in) Zihni kendi nesnelerini, idrak gibi
dışarda de ğil, kendisiyle bir olarak, bilir. Bu birlik en yücesi de ğildir; düşünme
ve dü şünülme ikiliğini tazammun eder, dolay ısıyla ikinci s ırada bulunur""°.
Ibnu'l-Arabrnin Bir'in bilgisini şeylerin acyan' ıyla ( şeylerin kendileriyle)
ayni sayan görü şü, gördüğümüz gibi, esasta Plotinus'unki ile ayn ıdır.
Fakat bu noktada üstad ı kadar kesin ve tutarl ı de ğildir: Bazan acyein
bita'dan tamam ıyla saf ve basit olan ak ıledilir ideleri anlar görünür, hazan
da onlar ın s ırf zatlar ını... Fakat onun genel ö ğretisinde belirtileri görülmekle
birlikte, nadiren her ikisini birden anlar. Ibnu'l-Arabi, ilahi Bilgiyi ilahi
Zatla aynı sayar ki, bu görü ş, Plotinus'un dedi ği gibi, ilahi Bilginin, Zat' ın
(Plotinus'un Bir'i) bütün kuvve halindeki "halleriyle" ayn ı olduğu ve her
"halin" ilahi Bilinç'te kendi dü şüncesiyle aynı sayılmas ı gerektiği noktas ına
götürür. Ba şka deyi şle, her "hal" ayn ı zamanda hem Zat'daki bir hal hem de
ilahi bilgideki bir hal olmal ıdır. ibnu'l-Arabrnin acyan es-sabitas ında her iki
hal ortak ve gerçekte birdir.
b) İ bnu'l-Arabi'nin Sisteminde Acyan es-Sabita'n ın. Yeri
Acyan es-Sabita ibnu'l- Ar abrnin metafizik sisteminde Mutlak Hakikat
olan Bir'le Görülen Mem aras ında orta bir yer i şgal eder. Ibnu'l-Arabi
bunlara "gayb ın anahtarlar ı" ( ıneffirih el-gayb)1 62 ve "ilk anahtarlar" (elmefatih
el-uvel) ad ını veriyor. Çünkü bunlar, ona göre, asl ında yarat ı-
lışın ba şlangıc ı ve sonu olmadığına inanmas ına ra ğmen, yarat ılış tarihinde
görülen ba şlangıç bölümü, yani kendisinde yarat ıklarnun sonsuzluğunu (gelecek
tezahürlerini) tefekkür eden Yarat ıcı olarak Bir'in tecellisidir. Bu
özel hal yaln ızca Allah' ın Kendisince bilinir Ilham ya da tasavvufi ke şf
bile onun s ırlama nüfaz edemez; çünkü bu, birli ğin ikinci dereceden en
yüksek halidir. Burada Allah hem bilen hem de bilinendir. S ınırlı bir varlığın
Mutlak' ı ve O'nun halini idrak edebilece ğini söylemek kendi kendisiyle
159. Fustis, s. 46; türk. çev., s. 24; kar., Kelâm hakk ındaki bölüm.
160. Enn., V, 4. 2. Bak., Mackenna, Ethical Treatises translated from Plotinus, Enneads (I—IV),
(1921-1926), IV, s. 47. Kar., Enn, V, 9. 5. Bak., Mackenna, adı geçen eser, IV, 1, 93-94.
161. Whittaker, adı geçen eser, s. 63.
162. Fasit s, s. 248; türk. çev., s. 159. "Ve O, gayb ın anahtarlar ına sahiptir", Kur., V1, 59.
59