tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

(Ben Hakk' ım) diye haykırdığında, kendisini, a şığı olduğu Bir'le bir hissettiren
şiddetli bir dini duyguya yol veriyordu. Diyebiliriz ki, H all â c, tecrübesi
üzerine bir hulul nazariyesi kurmu ştur. Fakat Ibnu'l-Arabi Allah'la bir olmakdan
söz etti ğinde, zaten varolan bir birli ğin gerçekle ştirildi ği ya da tespit edildiği
bir hali kastetmektedir. Safi Allah olamaz, çünkü Ibnu'l-Arabrnin
nazariyesinde olu şma yoktur. Her şey gibi o da Allahla özde birdir. Sufinin
bildiğini o burada tecrübe etmektedir. Ilahi olan zaten oradad ır. O sendir.
H all ac' ın dediği gibi tabiat ındaki bir unsur da olmay ıp, sadece bir yöndür.
Ibnu'l- Arabi, safinin kendi nefsinden geçmesi ya da Allah olmas ı fikrini
reddeder. Bu sözleri söyliyenleri de pek hakir görmez.
b) Fenâ'n ın Anlamlar ı
Ibnu'l-Arabi'ye göre, fena şu iki anlamdan birine gelebilir:
I. Fena'n ın tasavv ıdi manas ı. Bununla İ bnu'l-Arabî cehaletin yok
olup, sezgi ile elde edilen Biitün'ün zati birli ği hakkındaki hatas ız bilginin
bekas ını anlar. Siıfi kendi nefsinden geçemez. Fakat bir süret olarak asil
yokluğunu idrak eder.
II. Fena'n ın metafizik anlam ı.. Ibnu'l- Ar abi bundan Görülen Alemin
saretlerinin yok olmas ım ve Bir küllî Cevherin devam ını anlar. Bu. Whinfield'in
de ifade etti ği üzere, "sürekli olarak külli Noumenon'da yok olan hadiselerin"
ezdi süreci 391 ; daha önce izâh edilen yeniden yaratma (el-halk elcedid)'dir.
Ibnu'l-Ar abi bunu şu sözleriyle özetler: "Süretlerden birinin
yokolması, Allah' ın bir ba şka sûrette tecelli an ındaki bakas ıdır" 392 .
Tasavvufi fena, diyor Ibnu'l-Ar abi, eksiktir. Safi, kendisinin bir süret
olarak, bizzat varl ığı olmadığım, fakat bu sûretin tabiata dolay ısıyla ondan
tamamıyla geçemiyeee ğini idrak eder. Ibnu'l - Ar a bi burada şöyle bir soru
soruyor: Safi için bile olsa, "nefsine ölü olmak" ve ayn ı zamanda Allah' ı
her şeyi ku şatan Hakikat olarak bilmek nas ıl mümkün olabilir Zaten şuur
"nefsin" devam ı demektir.
Ibnu'l-Arabi, zanmmca, di ğer süfilerin birbirine kar ışt ırd ıkları iki
tasavv ıdi hal aras ında bir ay ırım yap ıyor.
1. "Nefsin" veya "ki şiliğin" bütün iz ve hususiyetlerinin yok olmas ı
(el fenacan er-resm halen). Bu hal uykuya benzemektedir. "Sar ı ne kendi
nefsiyle ne de "Rabbi" iledir; uykudad ır; cahildir".
391. şebisteri, Gülşen-i Raz, İng. çev., E. A. Whinfield, Londra 1880. s. XIII.
392. Fusias, s. 230; türk. çev., ss. 144-145.
127