tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

kald ırmas ı için Allah'a dua etmesine sebep olur. Onu kald ırırken ise, Rahim
ve Rahmân gibi ilahi Isimler me şru görülür. ibnu'l-Ar abi sabr ın tan ı mı
hususunda ilk safilerden ayr ılır. Bunlara göre, sab ır, kötülükle ilgili her çe şit
şikayet tarz ından tam olarak kendini çekmeyi anlatmaktad ır. Onlarca
Allah'a şikayette bulunmak ilahi Me şia'ya s ığınmakla 'uzla şamazd ı .
İ b u'l-
Ar abi'nin kendi görü şü ise şudur: Her hangi bir ferde de ğil de Allah'a şikâyette
bulunmak, irade edilen ya da buyurulan şeyden sağlanan ho şnutlu ğu
bozabilirse de, ilahi İrade'ye s ığınmayı haleldar etmez. Yine ilave ederek diyor
ki: Allah' ın buyurdu ğunu değil, Buyruğun (el-Kaza) kendisini kabul etmek
bize farz k ıhnmışt ır. "Kötülüğiin kalkmas ı için yap ılan dualar Allah'a
sunulmalıdır", diyor ibnu'l-Ar abi, "... ac ıs ı olan bir şahs ın, kendisini bu
acıdan kurtarmas ı için Allah'a dua etmesi gerekir, çünkü böyle yapmakla,
Allah, bu ac ıyı Kendisinden kald ır ır"449. Tersi için ibnu'l-Ar abi şu delili
getiriyor: Ac ıya tutulduğunuz zaman Allah'a şikayetten kaç ınmaya çal ış -
mak, Kader'i ilahla şt ırmak demektir ki, bu, cehâlettir.
Bu, ana hatlanyla, ibnu'l-Arabrnin Ahlak ım ortaya koymaktad ır.
Bütün meselelerin etraf ında döndüğü nokta, n.efsin idrak edilmesidir. Her şey
ve her fiilin ba şarması gereken bir son gayesi vard ır; bu da kendisini idrak
etmesidir. O, böyle yaparken, Ahlaka veya Din'e göre, sözü edilen noksanhklar
ı içine alan Allah' ın sonsuz kemallerinden birini ya da di ğerini idrak eder.
İbnu'l-Arabî , pe şinden gidece ğimiz belirli bir ideale sahip ahlaki bir
sistem de ğil, daha ziyâde Ahlaki bir Determinism nazariyesinin metafizik bir
izahını vermektedir. Onunki normative bir Ahlak de ğildir; yapmamız gerekeni
değil, işlediğimiz fiilleri nas ıl yaptığımızı, ve fiillerin as ıl fâilininin kim oldu ğunu
bize bildirmektedir.
III
Miicazat (Ceza) ve Mükâfât (Ödül) Meselesi:
İbnu'l-Arabi'nin Cennet ve Cehennem Anlayışı,
ve Öteki Dünya Görü şü
Dini inançlar ve ahlaki yükümlülük meselelerini, zorunlu olarak kat ı
determinist temeller üzerine yerle ştirdikten sonra, Ib nu'l- Ar abi, mücazat
ve mükâfât meseleleriyle; daima bu gibi meselelerle ili şkisi olan Cennet ve
Cehennem kavramlar ı ile kar şı kar şıya kal ır. Gariptir ki, İ b nu'l- Ar abi,
Cennet ve Cehennemden bahsetmekte ve onlara sisteminde belli bir yer ap ı.-
maktad ır. ib nu'l- Ar abi, ayn ı zamanda, gelecek hayat ve daha bir çok uhrevi
449. Fusıls, as. 339-340; türk. çev., s. 234; kar., Fusizs, s. 160; türk. çev., s. 93. Burada İ bnu'
1-Arabi, Allah' ın haz ve elemi hissetti ğini söylüyor.
144