tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

c) Velilik ve "Umfimi Hilafet" (el-Hilafet el-Ân ı me)
Ib nu'l -Ar abrnin Kelam ö ğretisinde kendisini Muhammed'in ruhu
ya da Hakikati olarak ortaya koyan külli Kelâm, onun "Umil ıni Hilafet"
den ne anlad ığını açıklar. Allah' ın gerçek halifesi, her birine halife ad ı verilebilecek
olan peygamber ve veliler (Yetkin İnsan zümresine giren insanlar
s ın ıfı) şeklinde devaml ı olarak tezahür eden Muhammed'in Ruh'udur.
Bütün bunlar bu "Umami Halifeli ği" aç ıkça gösterirler. Biz bunlar
ın hepsine veli diyebiliriz, çünkü ib nu'l- Ar abi'ye göre, her peygamber
ve her resul, bir bakımdan, velidir. ibnu'l-Arabi, bütün bu velilerin (kelimeyi
en geni ş anlamında kullanarak) velilik.1Prini meydana getiren bilgiyi
(yani bat ıni bilgiyi) Muhammed'in Ruh'undan ald ıklarını söyler. Buna ek
olarak peygamber ve resuller, tamam ıyla kendi peygamberlik ve resullük bilgilerine
sahiptirler.
Veliler derecesinde iken peygamber ve resuller daha kamildir (yetkindir).
Ib nu'l-Ar abi herhangi bir velinin bir peygamber ya da bir resulden
daha kâmil, ya da daha üstün oldu ğunu de ğil, peygamber ya da resulün
velilik yönünün, onun peygamberlik ya da resullük yönünden üstün oldu ğunu
söylemek ister273.
İ bnu'l- Ar abi böylece kendisine özgü bir şekilde bütün resul, nebi ve
velileri bir mü şterek unsurda bir araya gelen ayn ı zümrenin içinde sayar:
Bu unsur, her vahiy ve ilhamdaki etkin ilkedir. Ba şka deyi şle Kelarn veya
Muhammed'in Ruh'udur. Ibnu'l- Ar abi daha da ileri giderek, Âdem'den
Muhammed'e kadar Peygamberlerin bütün şeriatlar ının, kendi ifadesiyle,
Muhammed'in dini olan İslam da içine alan,bütün dinler anlam ında kullanarak
İslam dediği evrensel dinin, be şer ırkının muhtelif zamanlardaki ihtiyaçlar
ına göre, geçici tezâhürlerinden ba şka bir şey olmadığını belirtir274.
Böylece velilik ve peygamberlik sonra erdi ğine göre, geriye sadece unıami
hilafet (el-hilafet el-Ctmme) kalır. Ibnu'l- Ar abrnin ifadesine göre, "umfımi'
hilafet", kendileri de Muhammed'in şeriat ına bağlı olan tamamıyla İslam
velilerinin bir miras ıdır275 .
273. Fus ıls, ss. 252-253; türk. çev., ss. 161-162. nu'l-Ara bi şunlar ı da ilave ediyor: peygamber
ubûdiyet yönünden bir veliden daha kamil oldu ğu halde, veli rubûbiyet yönünden bir
peygamberden (velilik ve peygamberlik ayn ı şahsın iki yönü olarak görüldü ğü için) daha
kâmildir.
274. Fakat burada İ bnu'l-Arabî islamdan, daha sonra ele alaca ğınuz, kendi vandet-i v-udidcu
dinini anlıyor.
275. Biraz önce izah edilen um ılmi hilafetle tamamen peygamber ve resullere ait olan Te şriq
hilafet aras ında İ b nu '1-Ar a bPnin yapt ığı ay ır ımı hat ırda tutmak gereklidir. Birincisi
Velilerin Mührü ile, ikincisi ise Peygamberlerin Mührü (Hz. Muhammed) ile sona erer.
93