tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Herkes Allah hakk ında çeşitli inançlara bağlandı .
Bense onların inancliklartnın hepsini görüyorum'''.
Ib n.u'l- Ar abi, evrensel dini ile ilgili olarak, ayn ı neticeye ba şka bir yoldan
varmaktad ır. Onca, "a şk", bütün ibâdet şekillerinin temelidir. Ibadet etmek
ibadet edilen şeyi sevmektir. Fakat "a şk", Ib nu'l- Ar abi devam ediyor,
bütün varl ıklara nüfaz eden ve onlar ı birbirine ba ğlayan bir ilkedir. Şekil
bakımından pek çok ise de, bir evrensel cins te şkil etmektedir. O, asil birliktir;
ilahi Hüviyetin kendisidir. Bundan dolay ı ibadetin en yüksek ve en hakiki
konusu, Allah' ın ibadet edildiği en yüksek tezâhür (meclisi), aşktır.
Aşka yemin ederim ki, A şk bütün a şkların sebebidir; kalpte yer alan
Aşk olmasayd ı, Aşk'a (Allah'cı)ibadet edilmezdj421,
b) İ nançlar ı n Takdiri
ibnu'l- Ar abi'ye göre, önceden tespit ve takdir edilmi ş inançlarla
bu dünyaya geldik. Bu inançlar, Ibn.u'l-Arabi'nin evreninde her şey
kendi zorunlu ve de ğişmez kanunlar ına uyarlar. Inançlar, bu alemde fiil
haline gelen ezeli kuvvelerdir. Bunlar, kendisi de tespit edilmi ş ve belirlenmi ş
olan fertlerin istidad ı422 ile birlenmi ş olup, bu istidada göre de ğişirler. Tektanr
ıc ı ile vandet-i vucadcu, arifle agnostik, theistle atheist, müminle hiirdiişünür
ezelden beri böyledir ve onlar ın inançlar ı, kendi istidadlanyla belirlenmiştir.
Cüneyd'in, diyor ibnu'l- Ar abi, "suyun rengi, onu ihtiva eden kab ın
rengidir"423 derken kastetti ği budur. Bu meselede Allah, ezelden beri her bir
inanc ın ne olaca ğını bilen, her şeyden haberdar bir Varl ık rolü oynar. Ancak,
O'nun bilgisi bile, inan.çlar ın ve bu inançlara mensup kimselerin istidaddlyla
belirlenmi ştir. " Şüphesiz Allah kullar ına zulmetmez''424 şeklindeki Kur'an
ayetini şerhederken, Ibnu'l- Ar abi diyor ki: "Ben (yani Allah) onlar ı sefâlete
düçar eden ve sonra da onlardan güçlerinin yetmeyece ği şeyi isteyen çoktanrıcılığı
takdir etmedim. Evet, Ben onlara, kendilerini bildi ğime göre, muamele
ettim, ve onlar ın sadece bana kendilerinden verdikleri şeye bakarak gerçekte
ne olduklar ını biliyordum. Bundan dolay ı, e ğer bir günah varsa, onlar günahkarlard
ır. Onlara Kendi Zat ı mın gerektirdi ğinden ba şka hiçbir şey söylemedim,
420. Futilhât, III, s. 175.
421. Furfis, ss. 387, 390; türk. çev., ss. 274, 275. I bnu'l-Arabi şu Kur'an âyetine i şaret ediyor:
"Kem) i hevas ın ı ilahi yerine koyan kimseyi gördün mü" Kur., XXV, 45. ilmul-Arabi
hevadan "a şkı" anlamaktad ır ki bu, heva kelimesinin anlamlar ından birini te şkil eder.
422. Fusıls, e. 216; türk. çev., s. 134.
423. Fusüs, s. 456; türk. çev., s. 330.
424. Kur7ın, III, 178.
135