tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

lerden) sadece baz ılar ını sayıyor, çünkü, ona göre, bunlar say ıca sonsuzdurlar.
" İlahlık Mertebesi" (el-hazret el-iMhiyye), mesela, Allah' ın Kendisini Allah
olarak gösterdi ği haldir; "Rahman Mertebesi", Allah' ın Rahmân v.b. İsmiyle
tecelli etti ği haldir. İlahi Isimleri yorumlaman ın bu özel tarz ı ve ib nu'l-
Ar ab rnin bu konuda kulland ığı terimler, bildi ğim kadar ıyla, tamam ıyla
kendisinindir.
Her hazret, ilahi bir ismin ikili bir tazammunu şeklinde tecelli eder:
onun içkin yönü, yani onun, Allah' ın temasa edildi ği özel görü ş aç ıs ına nispeti
ve onun a şkın yönü, yani onun ilahi Zat'a nispeti. Öte yandan filolojik metod,
Isimlerin kendi şekillerini (suretlerini) bir de ği ştirme te şebbüsüdür. A şa ğı -
daki örnekler ne demek sitedi ğimi yeteri derecede göstereceklerdir:
1. Mü'min (sükün verici) ilahi ismini ibnu'l-Arabi eman (süktin)
kelimesine ba ğlıyarak aç ıklar. "Sükûn Vericinin Mertebesi" (hazret el-mü'-
min) tamamıyla "Sükan Mertebesi" anlam ına bürünür ki, orada nefs, Allah' ın
tabiat ı hakk ında derin dü şünceye dalmaktan kurtulur 137, ba şka deyi şle tasavvufi
sezgi ile ayn ı sayılır.
2. Cabbâr (Zorlay ıcı) ismini her şeyi ilerlemeye zorlayan Bir şeklinde
yorumlar:Zorlama (cebr)'yı İ bnu '1-Arabî, zorunluk (vuctib)'la aynı anlama
al ır. "Bu, her yarat ışın altında yatan ilkedir. Seçmede (ihtiyarda) bile zorlama
vardn" 138. Fakat zorlama İ b nu'l- Ar abi'nin görü şüne göre, bir d ış kuvvet
de ğildir; şeyler, Bir'in kanunlar ı olan kendi iç zorunluk kanunlar ına itaat
ederler.
3. Mütekebbir (Kibirli) İsmi bütün mümkün s ıfatlar ı a şan (onlardan münezzeh
olan) Yüce Bir, yani Gururlu=Münezzeh anlam ında yorumlamr.
4. Gafara =örtmek, ya da kaplamak kökünden ç ıkardığı Gaffâr (Affedici)
İsmi. Gaffar böylece kendisini Isimler suretine bürüyen Bir anlam ına gelir:
En yüce örtü (ya da saret) ise Zâhir (d ış)'dir" 9.
5. Adele=belli bir şeye doğru yönelmek kökünden ç ıkard ığı Adl İsmi.
Onca Allah Adl'dir, çünkü O, zati zorunluk durumundan (hazret el-vuctid
ez-zttri) ba şkas ıyla zorunlu durumuna (hazret el-vuctib bi'l-gayr) yönelmi ştir;
ba şka deyi şle O, d ış alemde tezâhür etmeye yönelmi ştirm°. ibnul-Arabi
irâdeyi de benzeri yolla aç ıklar. Irade ilahi Zat' ın tecelliye yöneli şidir. Tezâhür
etmemi ş olan Zat, itidal (denge) durumundad ır, fakat tezâhür halinde, biraz
önce aç ıklandığı üzere, adl durumundad ır.
137. Ayn ı eser, IV, s. 260.
138. Ayn ı eser, IV, s. 265.
139. Ayn ı eser, IV, ss. 273-74.
140. Ayn ı eser, IV, s. 302.
52