tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Sütfin yaln ızca bu stifi makamda de ğil, bütün makamlarda da görülür ve dokunulur.
O, bu "makamlarda" safiye aç ılan bilginin bir yorumcusu durumundad
ır. Aç ık bir dili vard ır. Stifiler bu makamlardan (menazil) bir kısmına
girme vas ıtalar ından yoksundurlar. Dolay ıs ıyla onlar sadece (bu makamlar
hakkındaki) bilgilerini bu d ışar ıdaki sütunlardan al ırlar ve kendilerine söylenilen
şeyi doğru kabul ederler; çünkü Süfilerin ke şf aleminde onun söyledi ği
her şeyde masum olduğuna dair delilleri vard ır"22 6
Böylece ibnu'l-Arabi, makamlar ı ve onun arac ılığı ile hareket eden
İlke'yi yukar ıda aç ıklanan sembolik tarzda izah eder. Öyle görünüyor ki, bir
bütün olarak kavranamayan ve nakledilemeyen yap ının, Hakikat'in bütünü
için bir sembol oldu ğuna hiç şüphe yoktur: Onun d ış kısımlar ı dış alemi, iç
kısımları ise rühani alemi temsil eder. Yap ının dışını içine bağlıyan d ış sütün
külli Kelam -Kutup ya da Muhammed'in Ruh'u- Süfilerle Rühani Mem aras
ındaki (yani İlahi ile İnsani aras ındaki) aç ık dilli "yorumcu" dur. Fakat
iıe Allah'dan ne de âlemden ayr ıd ır.
e) Kelâm' ın Üçüncü Ciheti: Yetkin İ nsan olarak Kelâm
ibnu'l-Arabi yetkin sözünü benzeri olmayan bir anlamda kullan ır.
Yetkinlikten müspet varh ğa sahip olmayı anlar. Bu durumuyla o, baz ı ahlaki
ya da ba şka türden eksiklikleri pek Mâ içine alabilir. Bir şey, sahip oldu ğu
müspet varhk derecesine nispetle - ya da ibnu'l-Arabi'nin kendi deyi şiyle,
ortaya koydu ğu veya ortaya koymak gücünde oldu ğu ilahi Sıfatlar ın sayısına
nispetle-yetkindir. En yetkin varl ık Allah, ve Allah' ın en yetkin tezahürü
de Yetkin İnsan'd ır ki, bu terimi bu özel anlamda ilk kez kullanan ibnu'l-
Arab i'dir.
ibnu'l-Ar abrnin Kelâm ö ğretisini, onun Yetkin İnsan görü şünü dikkate
almadan ele alan hiç bir ara şt ırma tam de ğildir. Çünkü bu, onun Kelâmımn
ameli cihetini, ba şka deyi şle onun insanla olan münasebet ve İnsan'da
tezâhürünü aç ıklar. Böylece onun Kelâm nazariyesi, bütünüyle takdim edildiği
takdirde, a şağıdaki unsurlar ı ihtiva etmektedir:
I. Hakikatlar ın Hakikati. olarak Kelâm : Metafizik cihet;
II.
III.
Muhammed'in Hakikati olarak Kelâm: Safi cihet; ve
Yetkin İnsan olarak Kelâm: İnsani cihet.
St o alilar ve Philo 227 gibi, ibnu'l-Arabi de, kuvve halinde zuhür etmemiş
Akıl —Logos Endiathetos— ile zuhür etmi ş Ak ıl —Logos Prophorikos- ara-
226. Bak., Futâlitit, II, s. 767, 1. 11.
227. İ bnu '1- Ar abrnin Kelâm nazariyesi ile (Kelâm'in üzerinde durdu ğumuz ciheti ile)
Philo ve Stoahlarınki aras ındaki benzerlik o derecede belirgindir ki, İ bnu'l-A r a brnin
şu veya bu şekilde onlardan etkilendi ğinde hiçbir şüphemiz olamaz.
79