Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ñ<br />
ña [ña] adv.ya,alinstante. Ari ninkapak ranti<br />
shimimi kan.<br />
Ña llaktamantashamunimi.<br />
ñachak [ñačax, ñačak, ñača, ñačix] s. ss.<br />
plantamedicinal<strong>de</strong>floramarilla.Killu sisayuk,<br />
pampakunapi wiñak uchilla kiwa. Rupay<br />
unkuyta hampik yura.<br />
Unkuytahampirinkapakkañachak kiwayakutaupyanchik.<br />
ñaka [ñaka, ñaxa] adv. antes. Yallishka pachata<br />
rikuchinkapak shimi.<br />
Wasipikañakamipurikurkani.<br />
ñakalla [ñakal y a] adv. recién,hacepoco.<br />
Kunanlla pacha ninkapak shimi.<br />
Kanpayayakañakallamikaymantarirka.<br />
ñakarina [ñakarina, ñaxarina] v. atormetarse,lamentarse.<br />
Ima llakikunamantapash<br />
shunkupi nanarina.<br />
Paypawarmiwañushkamantaachkatamiñakarin.<br />
Sin. nanarina.<br />
ñakchana [ñaxčana, ñagčana] v. peinar.<br />
Akchata allichinkapak ñakchawan llampuy.<br />
Akchatayakuwanhukuyachishpañakchan.<br />
ñalla [ñal y a, ñaža] adv. casi,yamismo,enseguida.<br />
Imatapash utkarinmi nina shimi.<br />
Pachamamakamanaallikamakpikañallami<br />
achkatallakichinka.<br />
ñan [ñaŋ, ñampi] s. camino,sen<strong>de</strong>ro,vía.<br />
Maymanpash purishpa chayankapak rurashka.<br />
Kayñantakatishpamiurkumankachayanki.<br />
ñaña [ñaña] s. hermanaahermana. Chay<br />
mamamantallatak wacharishka ushushipura<br />
nina shimi.<br />
Paymiñukapakipañaña kan,Maríanirka.<br />
ñañu [ñañu] adj. <strong>de</strong>lgado. Imapash ashtawan<br />
chusulla. Runawarmikunapapuchkaka<br />
achkañañumikan.<br />
ñatak [ñatak, ñatax, ñata, ñatag] interj. expresiónprohibitiva¡cuidado!.Ama<br />
chayta ruraychu<br />
ninkapak shimi.<br />
Amatamyapirinkichu,ñatak urmankiman.<br />
Sin. paktarak.<br />
ñawchi [ñawči] adj. punta,agudo,aguzado.<br />
Imapash kasha, yawri umashina kak.<br />
Shuarkunapawachikañawchimikashka.<br />
ñawi [ñawi, ñabi, ñiwi] s. ojo,vista. Runakunapi,<br />
wiwakunapi tukuyta rikuk.<br />
Rukuyakpikañawikañawsatamirikun.<br />
2.s. cogollo. Yurakunapi, kiwakunapi chawpimanta<br />
llukshik llullu panka.<br />
Yakuta,wanutachurakpikayurapañawika<br />
sumaktamiwiñan.<br />
3.cara,rostro. Shimi, sinka, rinri, tirkutapash<br />
charik, shuk llaktakunapi uya shutiyukmi kan.<br />
Runakunapañawikakushillamikan.<br />
Sin. 2 llulluk, 3 uya.<br />
ñawpa [ñawpa, ñaŋpa] adv. antiguo,remoto;a<strong>de</strong>lante.<br />
Kawsaykuna kallarik pacha.<br />
Runakunakañawpa yayakunapakawsayta<br />
katinakanchik.<br />
ñawpak [ñawpax, ñawpak, ñawpag, ñawbug]<br />
adv. <strong>de</strong>lante,primero,<strong>de</strong>lantero,pre<strong>de</strong>cesor.<br />
Imakunapash payrak tiyak, mana<br />
washaman sakirik.<br />
Ñukapañawpakpimillamakunatarantirka.<br />
ñawpana [ñawpana, ñaŋpana] v. a<strong>de</strong>lantarse,anticiparse.<br />
Imapipash shukta yallish -<br />
pa ruray.<br />
Yachachikkahatunñantañawpakun.<br />
ñawsa [ñawsa] adj. ciego. Mana ñawiwan<br />
rikuyta ushak, ñawi wakllirishka.<br />
Ñawsa ñawitukushpakaachkallakimikan.<br />
ñirak [ñirak, nirak] comp. Clase,variedad.<br />
Kayka chayshina rikurikmi kan nishpa rimay.<br />
Kaysisakaamankayñirakmikan.<br />
Sin.sami,-shina.<br />
ñitina [ñitina, nitina] v. oprimir,apretar,apachurrar,<br />
comprimir, hacer presión, apiñar,<br />
agolpar,atracar,embutir. Imatapash sinchita<br />
llapiy ama wakllirichun.<br />
Chaychuranakunaamawayrapirichunrumiwanñitin.<br />
106