27.01.2015 Views

Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ñ<br />

ña [ña] adv.ya,alinstante. Ari ninkapak ranti<br />

shimimi kan.<br />

Ña llaktamantashamunimi.<br />

ñachak [ñačax, ñačak, ñača, ñačix] s. ss.<br />

plantamedicinal<strong>de</strong>floramarilla.Killu sisayuk,<br />

pampakunapi wiñak uchilla kiwa. Rupay<br />

unkuyta hampik yura.<br />

Unkuytahampirinkapakkañachak kiwayakutaupyanchik.<br />

ñaka [ñaka, ñaxa] adv. antes. Yallishka pachata<br />

rikuchinkapak shimi.<br />

Wasipikañakamipurikurkani.<br />

ñakalla [ñakal y a] adv. recién,hacepoco.<br />

Kunanlla pacha ninkapak shimi.<br />

Kanpayayakañakallamikaymantarirka.<br />

ñakarina [ñakarina, ñaxarina] v. atormetarse,lamentarse.<br />

Ima llakikunamantapash<br />

shunkupi nanarina.<br />

Paypawarmiwañushkamantaachkatamiñakarin.<br />

Sin. nanarina.<br />

ñakchana [ñaxčana, ñagčana] v. peinar.<br />

Akchata allichinkapak ñakchawan llampuy.<br />

Akchatayakuwanhukuyachishpañakchan.<br />

ñalla [ñal y a, ñaža] adv. casi,yamismo,enseguida.<br />

Imatapash utkarinmi nina shimi.<br />

Pachamamakamanaallikamakpikañallami<br />

achkatallakichinka.<br />

ñan [ñaŋ, ñampi] s. camino,sen<strong>de</strong>ro,vía.<br />

Maymanpash purishpa chayankapak rurashka.<br />

Kayñantakatishpamiurkumankachayanki.<br />

ñaña [ñaña] s. hermanaahermana. Chay<br />

mamamantallatak wacharishka ushushipura<br />

nina shimi.<br />

Paymiñukapakipañaña kan,Maríanirka.<br />

ñañu [ñañu] adj. <strong>de</strong>lgado. Imapash ashtawan<br />

chusulla. Runawarmikunapapuchkaka<br />

achkañañumikan.<br />

ñatak [ñatak, ñatax, ñata, ñatag] interj. expresiónprohibitiva¡cuidado!.Ama<br />

chayta ruraychu<br />

ninkapak shimi.<br />

Amatamyapirinkichu,ñatak urmankiman.<br />

Sin. paktarak.<br />

ñawchi [ñawči] adj. punta,agudo,aguzado.<br />

Imapash kasha, yawri umashina kak.<br />

Shuarkunapawachikañawchimikashka.<br />

ñawi [ñawi, ñabi, ñiwi] s. ojo,vista. Runakunapi,<br />

wiwakunapi tukuyta rikuk.<br />

Rukuyakpikañawikañawsatamirikun.<br />

2.s. cogollo. Yurakunapi, kiwakunapi chawpimanta<br />

llukshik llullu panka.<br />

Yakuta,wanutachurakpikayurapañawika<br />

sumaktamiwiñan.<br />

3.cara,rostro. Shimi, sinka, rinri, tirkutapash<br />

charik, shuk llaktakunapi uya shutiyukmi kan.<br />

Runakunapañawikakushillamikan.<br />

Sin. 2 llulluk, 3 uya.<br />

ñawpa [ñawpa, ñaŋpa] adv. antiguo,remoto;a<strong>de</strong>lante.<br />

Kawsaykuna kallarik pacha.<br />

Runakunakañawpa yayakunapakawsayta<br />

katinakanchik.<br />

ñawpak [ñawpax, ñawpak, ñawpag, ñawbug]<br />

adv. <strong>de</strong>lante,primero,<strong>de</strong>lantero,pre<strong>de</strong>cesor.<br />

Imakunapash payrak tiyak, mana<br />

washaman sakirik.<br />

Ñukapañawpakpimillamakunatarantirka.<br />

ñawpana [ñawpana, ñaŋpana] v. a<strong>de</strong>lantarse,anticiparse.<br />

Imapipash shukta yallish -<br />

pa ruray.<br />

Yachachikkahatunñantañawpakun.<br />

ñawsa [ñawsa] adj. ciego. Mana ñawiwan<br />

rikuyta ushak, ñawi wakllirishka.<br />

Ñawsa ñawitukushpakaachkallakimikan.<br />

ñirak [ñirak, nirak] comp. Clase,variedad.<br />

Kayka chayshina rikurikmi kan nishpa rimay.<br />

Kaysisakaamankayñirakmikan.<br />

Sin.sami,-shina.<br />

ñitina [ñitina, nitina] v. oprimir,apretar,apachurrar,<br />

comprimir, hacer presión, apiñar,<br />

agolpar,atracar,embutir. Imatapash sinchita<br />

llapiy ama wakllirichun.<br />

Chaychuranakunaamawayrapirichunrumiwanñitin.<br />

106

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!