Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
AmAru<br />
Wakinmishukunallamialli shunkuyukkan.<br />
2. lado <strong>de</strong>recho. lluki manyapi tiyak.<br />
Wakinkunakaalli makiwanñapashkillkan.<br />
Sin. paña, allawka.<br />
allichina [al y čina, ažičina, aličina] v. arreglar,componer,adornar,<strong>de</strong>corar,modificar,<br />
mejorar.Mana alli kak ta sumakyachina, wakllishkata<br />
alliman tikrachiy.<br />
Kaypunkutamiallichirkani.<br />
2. v. sn. guardar, ahorrar, reservar. Muru<br />
kakpi, kull ki kakpi, churana kakpi, ima kakpipash<br />
wa kaychina.<br />
Wiwatarantinkapakkullkitaallichikuni.<br />
Sin. 1 sumakyachina.<br />
allikana [al y ikana, ažikana, alikana] s.<br />
salud, bienestar. Mana unkuywan kana.<br />
Allikanatacharinkapakkaallimikunatamimikunakanchik.<br />
allilla [al y il y a, ažila] adv. cuidadosamente,<br />
concuidado,<strong>de</strong>spacio.Imatapash a ma pakirichun,<br />
ama wakllirichun, ama pi ñarichun<br />
nishpa hawalla ruray.<br />
Mamakashilataallilla apamunki,nirka.<br />
2. adv. bien. Imapash a lli kak.<br />
Unkushkakañamia llilla kan.<br />
Sin. 1 Allimanta.<br />
allimanta [al y imaŋta, alimanda] adv. cuidadosamente,concuidado,<strong>de</strong>spacio,pocoa<br />
poco.Imatapash ama pakirichun, mana sinchita<br />
rurana.<br />
Mankatakaallimanta apamunki.<br />
Sin. Allilla.<br />
alliyana [al y iyana, aliyana, ažiyana] v. sanarse,curarse.<br />
Unkush kamanta, chukririshkamanta<br />
hampirina.<br />
Sin. Hampirina.<br />
allku [al y ku, alku, ažku, ačku, ašku] s. perro.<br />
Runakunawan mashiyarishpa kawsak wiwa.<br />
Wasitakamachunnishpapiñakallkutacharini.<br />
allpa [al y pa, alpa, ažpa, ačpa] s. tierra,<br />
polvo, terreno.Tukuy ñukanchikpa ñawipi<br />
riku rik pampakuna, allpapachapashmi kan.<br />
Tawkawakchamimanaallpatacharinchu.<br />
2. adj. silvestre. Mana tar pushka yurakuna.<br />
Irkiallpa kashpamimanaallipukuchin.<br />
Sin. 2 Sacha.<br />
allpaka [al y paka] s. alpaca, camélido andino.<br />
Puna suyupi kawsak, llamashina wiwa.<br />
Allpaka millmaka awankapakmi allipacha<br />
kan.<br />
allpamama [al y pamama, alpamama] s.<br />
lugar don<strong>de</strong> se vive, la tierra.Maypi kawsanchik<br />
Allpamamapitukuymuyutatarpunchik.<br />
allu [al y u] adj. amz. moho. Rupashka kaspikunapi,<br />
sara kuruntakunapi wiñak, puka uchpashina.<br />
Rupashkayantapikaallumirikurin.<br />
2.s.amz.chicha<strong>de</strong>yucaasada. Kusashka<br />
lumukunamanta rurashka aswa.<br />
Allutarurankapaklumutakusakuni.<br />
Sin. Pula.<br />
almayari [almayari] s. amz. tejido<strong>de</strong>hojas<br />
<strong>de</strong>palmera. Wasita kumpankapak chilli pankamanta,<br />
chincha pankamanta, shiwa pankamantapash<br />
a washka.<br />
Mushukwasitakaalmayariwan katakrinchik.<br />
ama [ama] adv. no. Ima rurashkata harkankapak,<br />
sakichinkapak rimay.<br />
Wasimanka ama rinkichu.<br />
amakulu [amagulu, amalu] s. sn. inflamación<strong>de</strong>ganglios.<br />
Runapa kunkapi shuk rumpashina,<br />
punkirishpa llukshirik.<br />
Juanawarmikaamakulu unkuytacharin.<br />
amallatak [amal y atak] adv. sn. ni dios<br />
quiera. Mana munashka ama paktachun.<br />
Amallatak yachashkatakunkarinkichu.<br />
Sin. amatak.<br />
amankay [amankay, amankaya] s. lirio,<br />
azucena. Shuk sisa ayllu.<br />
Amankay sisakapampapiwiñan.<br />
amapash [amapaš, amapiš] adv. aunque<br />
no. Ama nikpipash i matapash ruray.<br />
Paykunaamapash shamukpiñukarirkani.<br />
amarak [amarak, amara] adv. s. todavía.<br />
Imapash chayrak ama rurarichun nishpa harkay.<br />
Hampishka kashpaka amarak kanchaman<br />
llukshinachu.<br />
Sin.Chayrak a ma, manarak.<br />
amaru [amaru, amarun] s. boa. Tukuy machakuymanta<br />
ashtawan ya lli suni, runata, wiwatapash<br />
mikuklla, ya kupipash sachapipash<br />
kawsak.<br />
Ñukapaallkutakunanpunchashukamaru<br />
45