Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

p
pacha [pača] s. mundo, espacio, naturaleza;ecosistema.Tukuy
mashna wiñay, kawsay
kay.
Kayallpapachapillatakkawsanchik.
2. época,tiempo. Imakuna, runakuna kawsay
mita.
Chayrunakañukanchikpapachamantakashpapashrukumirikurin
Sin. 1. pachamama; 2 mita.
pachak [pačak, patsax, patsak, patsag,
pasak] num. cien,ciento. Chunka kutin chunkachikpi
tukuk yupay.
Shukapiwtapachak kullkipimikaturkani.
pachakamak [pačakamak] s. dios.Wakin
runakunapa yuyay pika tukuyta ushak, kawsayta
kuk, wiñaypak kawsak.
Wakin runakunaka pachakamakta yupaychashpamisumaktatushurka.
Sin. Achillikyaya.
pachallina [pačal y ina] s. Ima puchkawanpash
awashka, warmipa washata pillurina.
Kusakapachallinatawarmipakmiawan.
pachamama [pačamama] s. hábitat, naturaleza,
medio ambiente, ecosistema. Tukuy
tiyakpa tiyana.
Pachamamaka yurakuna mana tiyashkamantallakitukun.
Sin. pacha.
pakarichina [pakaričina] v. amz. alumbrar,
daraluz.Chichu warmi wachariy.
Rosa mashika wachana wasipimi pakarichirka.
Sin. Wacharina, mirarina.
pakarinmikuna [pakarinmikuna] v. desayunar.
v. desayunar. Tutamantapi mayllak
shunku kashpa ashallata mikuy.
Mashikallamkanamanrinkapakkaachkatami
pakarinmikun.
Sin. chinchina, Shunkuna, shunkunchina.
pakarina [pakarina] v. amanecer. Inti llukshinkapak
achikyashpa punchayay.
Hatunmayupichallwakukpipakarirka.
2.trasnochar. Tutapi mana puñuy.
Shuwatachapashpapakarirkani.
pakana [pakana] v. ocultar,esconder. Ima
kashpapash mitikuy.
Kuchitakaamaunkuchunwasiukupipakarkani.
pakay [pakay] s. sns, amz. guaba. Mishki
mikunata kara ukupi charik, yana muyuyuk
hatun purutushina.
Juanchukatulupipakaytapallankapakrirka.
Sin. Kachik.
pakcha [paxča, p h axča, faxča] s. fuentede
agua, chorrera, cascada. Allpa ukumanta
llukshik, kaka urmak yaku.
Unkushka wawataka pakchapimi armachirka.
Sin. 1 taski.
paki [paki, p h aki, faki] adj. pedazo,rotura,
fractura; fracción (quebrado en matemáticas).Llikishka,
ñutuyachiska, chiktarishka.
Paki lumutakuchimanshitay.
Sin. piti, chawpi, iki.
pakina [pakina, p h akina, fakina] v. pedacear,romper,quebrar,fracturar,dividir.
Imatapash
tawkapi ñutukshina pitiy.
Yayaka¿wasitachupakishka
Sin. Pitina.
paklla [paxl y a, pakža] adj. amz. despejado,
claro. Sachapi yurata, kiwata pitikpi chushak
punchaklla sakirina.
Paklla pampatayallimuni.
pakllana [paxl y ana] v. amz. despejar;dejar
algoaldescubierto. Sachapi yura kunata kuchushpa
chushakyachiy.
Saratatarpunkapaksachatapakllarka.
Sin. paskana.
pakta [paxta] adj. amz. concluido, terminado,finalizado.
Imatapash tukuchin kakama
llamkay.
Yachaytakapaktamikan.
Sin. Tukurishka, tukuchishka.
paktachina [paxtačina] v. igualar,comple-
108