rabo, s. chupa. racimo, s. luntsa, putsa, watu; <strong>de</strong> chonta: tika. raíz, s. sapi. rajar, v. chiktana, shallina. rallar, v. shikina. rama, s. mallki. rápidamente, adv. ñapash, utkalla. rapidísimo, adv. ninantak. rápido, adv. ichu, utka, hayka, zas; rápido <strong>de</strong> cocinarse o <strong>de</strong> madurarse: chawcha. raposa, s. chakka, chucha, sinik, wanchaka. raquítico, adj. irki, tsala, tsinzu, tullu. rascar, v. aspina. rasgar, v. llikina, challchina. raspadura (dulce), s. mishki. raspar, v. aspina. rastro, s. chaki kati. ratón, s. ukucha. raya, s. aspi. razonamiento, s. hamutana, yuyana. realizar, v. rurana, llamkana. reanimarse, v. alliyana, kariyana. re basar, v. hichana. rebozo (matrimonial), s. lliklla. recelo, s. pinkay. rechoncho, adj. kurpa. recibir, v. chaskina, hapina. recién, adv. ñakalla, kunanlla. recio, adj. sinchi. recipiente, s. <strong>de</strong> la cáscara <strong>de</strong>l coco: pillchi; gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> mate: ankara; hecho <strong>de</strong>l tron - co <strong>de</strong> cabuya: puntulunku. reciprocidad, adv. ranti, ranti ranti. recla mar, con enojo, v. piñana. reco ger, v. tantana; recoger granos: pallana; los primeros frutos <strong>de</strong> la sementera: chakrana; los residuos <strong>de</strong> cosechas: challina, chukchina. recolectar, v. tantachina. recordar, v. yuyarina. recto (hacia una dirección), adj. tsiklla. recuadro, cuadro, s. (
emolino remolino, <strong>de</strong> viento: s. akapana; <strong>de</strong> agua: muyuna. remor<strong>de</strong>rse, tener remordimiento, v. nanarina. remoto, pasado, adv. ñawpa, unay, sarun. renacuajo, s. chimpaluk, putukulu, willi willi. rendir cuentas, v. chimpapurachina. repartidor <strong>de</strong> comida y bebida en las fiestas, s. awlakanu. repartir (alimentos, objetos), v. rakina. repren<strong>de</strong>r, v. piñachina. reprodución, s. mirana, muruna. reproducir, v. mirana, muruna. reproductor, s. mirak, muruk. re pugnar, v. millana. resbalar, v. lluchkana. resbalarse, v. llushpina. resbaloso, adj. lluchka. resembrar, v. awinchina, katichina. resentirse, v. impayarina, nanakyana. reserva <strong>de</strong> alimentos que se lleva a la casa, adj. wanlla. residuo, s. hamchi, kupa, ñuku; <strong>de</strong> la chicha: tikti; <strong>de</strong> hierba o <strong>de</strong> paja que <strong>de</strong>jan los animales luego <strong>de</strong> alimentarse: punzu; residuo matemático: puchu. resistencia que pone la per sona al ser halada, s. zinzin. resistente, adj. sinchi, taylla. respetar, v. muchana. respiración, s. samakuy. resplan<strong>de</strong>cer, v. llipyana, palanina. resplan<strong>de</strong>ciente, adj. hakan, palanikuk. respon<strong>de</strong>r, v. kutichina, tikrachina, rantipana. resquebrajar, v. chiktana, chillpina. resquebrajarse, v. chiktarina, chillpirina, rakrayana; la piel: paspayana. resta, s. anchuchiy. restar, v. anchuchina. resto, s. puchu. retazo (tela, ma<strong>de</strong>ra, hierba), s. puchu; <strong>de</strong> tierra que tenían los kichwas por trabajar en la hacienda: wasipunku. retirar, v. anchuchina, suchuchina. retirarse, v. anchurina. retoñar, v. wiñana. retoño, s. llulluk. retornar, v. kutimuna, tikramuna, tikrana. retrasarse, v. kipayana. retrato, s. (
- Page 1 and 2:
KICHWA Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu
- Page 3 and 4:
RUNAKAY KAMUKUNA Yachakukkunapa Shi
- Page 5 and 6:
Presentación Un día “mama Rosar
- Page 7 and 8:
3. Tercer Período Período compren
- Page 9 and 10:
También se nota, en este mismo per
- Page 11 and 12:
Diptongoides Causai Caina Raquii Hu
- Page 13 and 14:
minos se ha utilizado el , “Vocab
- Page 15 and 16:
v) Cuestiones histórico-culturales
- Page 17 and 18:
III Apuntes sobre Gramática Qichwa
- Page 19 and 20:
[ts] [tsawar] [š] [aška] [s] [p
- Page 21 and 22:
hallan en vigencia dentro del habla
- Page 23 and 24:
Segunda Parte Morfología o monemá
- Page 25 and 26:
) A partir de raíces verbales -na,
- Page 27 and 28:
se liga inmediatamente al último d
- Page 29 and 30:
ii) Segunda forma: -shka (
- Page 31 and 32:
Shamu-pa-y, ven, por favor. Tiyari-
- Page 33 and 34:
f) Det. Indef. N Wakin atallpa Shuk
- Page 35 and 36:
c) Oraciones prohibitivas Llevan la
- Page 37 and 38:
Abreviaturas 1. Topónimos amz. Ama
- Page 39 and 40:
INCC KAMAK LAEB-UC. ME ONGs PLEIB P
- Page 41 and 42:
A achachay [ačačay, ačačaw, ats
- Page 43 and 44:
AmAru Wakinmishukunallamialli shunk
- Page 45 and 46:
anku [aŋgu] s. vena, arteria; raí
- Page 47 and 48:
armana [armana] v. bañar. Ukkuta m
- Page 49 and 50:
mankarankapakrinchik. ayar (
- Page 51 and 52:
Maykantapash chakita makita waskawa
- Page 53 and 54:
Charapa wiwaka hatun mayukunapimi k
- Page 55 and 56:
Sin. Chuku, hamu, hullu. chikanyach
- Page 57 and 58:
natamiurkupikacharinchik. 2. s. cue
- Page 59 and 60:
takin. Sin. Wichu, ichillu. chukira
- Page 61 and 62:
chakiyuk churuta mikuk anka, shuk m
- Page 63 and 64:
hampi [xambi, xaŋbi, ambi, aŋbi]
- Page 65 and 66:
2. sn. expresiónconllamadadeatenci
- Page 67 and 68:
HuWin Hulunchi kaspiwanwasichirkani
- Page 69 and 70:
Kunanka,¿imatatakninki 2.s.cosa,ob
- Page 71 and 72:
iWilAn Ayllullaktawarmikunakasumakc
- Page 73 and 74:
kAmAnA pamanta ru rashka hatun puku
- Page 75 and 76:
kAsillA Sin. usun. kapya [kabya] ad
- Page 77 and 78:
Wayakatawatankapakkawchutaapani. ka
- Page 79 and 80:
nado. Mana pukuk yanka killuyashka
- Page 81 and 82:
kitu [kitu] s. tu. calabaza,zapallo
- Page 83 and 84:
yanatayachanchik. kurpa [kurpa, kul
- Page 85 and 86:
wiwa. Intiraymípicakuy aychatamiku
- Page 87 and 88:
Manabí marka warmikunaka sumak muc
- Page 89 and 90:
llama; borrego. Millmasapa wiwa, ay
- Page 91 and 92:
llutArinA pash allawka makiman saki
- Page 93 and 94:
m machakuy [mačakuy, mačakway] s.
- Page 95 and 96:
manka [manka, maŋga] s. olla. Turu
- Page 97 and 98:
Sin. Pilluna. mayu [ mayu] s. río.
- Page 99 and 100:
ÑawpaWaomashikunakasachapillamiwiw
- Page 101 and 102:
muyunA charinchu. mutkina [mutkina,
- Page 103 and 104:
nuyunA Llullunuyukamishkimikuymikan
- Page 105 and 106:
ñuka [ñuka, ñuxa, ñux, ñuku] p
- Page 107 and 108:
pAllA tar. Imatapash tuputa churay.
- Page 109 and 110:
sacha wi wakunata hapinkapak rurash
- Page 111 and 112:
piñAnA Ushutaillakpurikpimi,pikika
- Page 113 and 114:
Yanapuchkawananakutaawarkani. puchk
- Page 115 and 116:
putsA Kaynatutakakaypuñunapimipuñ
- Page 117 and 118:
raka [řaka, raka] s.vagina,vulva.
- Page 119 and 120:
umi. Kunanka,rumikutawanwasichin. r
- Page 121 and 122:
dad,dicha,ventura;fortaleza,energí
- Page 123 and 124:
Akchakunata, puchkakunata kimsa wan
- Page 125 and 126:
suyu [suyu] s. na. variedaddegolond
- Page 127 and 128:
shikshi [šixši, šigši] s. sarna
- Page 129 and 130:
shukkuna [šux] s. unidades. Ima ka
- Page 131 and 132:
t takallina [takalyna, taxažina, t
- Page 133 and 134:
inakushka. Sin. Rikunakuna, tinkuna
- Page 135 and 136:
chayman tikray tikray riy, sha yaku
- Page 137 and 138:
Tukuypacha miraymimanrirka. tukyach
- Page 139 and 140:
tuzuyAnA Sin. Sacharuna. tutu [tutu
- Page 141 and 142:
silluwan imatapash tipsiy. Wawapama
- Page 143 and 144:
Sinchiukuntacharinkapakkayuyutamiku
- Page 145 and 146:
kawsak, pilisshina mirarik. Wamrapa
- Page 147 and 148:
W wachansu [wačaŋsu, wačaŋsi, a
- Page 149 and 150: pishku. Kullkiyukmanmanawallpatakur
- Page 151 and 152: warapu [warapu] s. jugo fermentado
- Page 153 and 154: Chawarpankatawazikwanchillpirka. wa
- Page 155 and 156: y yachachik [yačačix, yačačig,
- Page 157 and 158: 3.sumar. Shukmanta, kutin shukman m
- Page 159 and 160: z zakzikina [zagzikina] s.bo.extend
- Page 161 and 162: Castellano - Kichwa
- Page 163 and 164: Adoptivo adoptivo, adj. wiñachik.
- Page 165 and 166: Apático apático, adj. aminta, cha
- Page 167 and 168: B babosa, s. unik, atyak. badea, s.
- Page 169 and 170: c caballo, s. (
- Page 171 and 172: cogollo recipiente o en las manos y
- Page 173 and 174: cuidAdosAmente cuidadosamente, adv.
- Page 175 and 176: d danta, s. sachawakra. danzante, s
- Page 177 and 178: dicHo dicho, adj. nishka. dichoso,
- Page 179 and 180: enlodArse v. kuchayana. enlodarse,
- Page 181 and 182: F faja, s. chumpi; la grande: mamac
- Page 183 and 184: H haba, variedad de, s. nuya. haber
- Page 185 and 186: i idea, s. yuyay. idéntico, adj. r
- Page 187 and 188: l laberinto, s. chinkana. labio, s.
- Page 189 and 190: ll llama, camélido andino, s. llam
- Page 191 and 192: mAyor mayor, adj. kurak, kuraka. ma
- Page 193 and 194: n nacer, v. wacharina, pakarina. na
- Page 195 and 196: p pacífico, adj. kasilla; océano
- Page 197 and 198: pincel pincel, s. tullpuk-kaspi. pi
- Page 199: Q qué dijo, interj. ¿haw. qué co
- Page 203 and 204: señorA señora, s. mama. señorita
- Page 205 and 206: t tabaco, s. sayri. taita, s. yaya.
- Page 207 and 208: u ubicar, v. churana. ubre, s. chuc
- Page 209 and 210: viviente paja desde el asiento: cha
- Page 211 and 212: ANEXOS
- Page 213 and 214: ANEXO 1 das con actividades de Educ
- Page 215 and 216: ANEXO 1 Ipa, tía. Sapsi, común. T
- Page 217 and 218: ANEXO 1 6. Variantes fonéticas com
- Page 219 and 220: CH chacha (>tsatsa) adj. bisabuelo,
- Page 221 and 222: K kacha, s. mensajero. kachacha, s.
- Page 223 and 224: P R pacha tupuy s. medida de tiempo
- Page 225 and 226: W wakamayu s. papagayo americano. w
- Page 227 and 228: ANEXO 2 Micui alli, comer es bueno
- Page 229 and 230: ANEXO 2 d) Textos del siglo xx (seg
- Page 231 and 232: ANEXO 2 c) Acerca de la forma del i
- Page 233 and 234: ANEXO 3 Aportes para la comprensió
- Page 235 and 236: ANEXO 3 En el cuadro “1 a y b”
- Page 237 and 238: ANEXO 3 a) Fiestas actuales: retoma
- Page 239 and 240: ANEXO 3 jando hasta la noche (caso
- Page 241 and 242: ANEXO 3 Ejemplos: 03:0h-08-15 = Kim
- Page 243 and 244: ANEXO 3 2. Chaska (Venus) por su fo
- Page 245 and 246: ANEXO 4 Araray Achachay Imanash ¡e
- Page 247 and 248: ANEXO 6 252
- Page 249 and 250: ANEXO 6 254
- Page 251 and 252:
ANEXO 6 256
- Page 253 and 254:
VII. Bibliografía I. Fuentes Clás
- Page 255 and 256:
Victoriano Suárez, Madrid, 1905 He
- Page 257 and 258:
Andy Vargas, Pedro, Kichwapi rimash
- Page 259 and 260:
ILV, Quito, 1975. Orr, Carolyn, Fon
- Page 261 and 262:
Tercera Parte: Sintagmática 1. Est