Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

3.sumar. Shukmanta, kutin shukman mashna
kashkata shukllapi tantachishpa yachay.
Kaytaishkaypipichkatayapay.
yapuna [yapuna] v. s. arar. Muyu kunata
tarpunkapak all pata sumakta allichina.
Ñukapawawkikapaypaallpatayapurka.
yarina [yarina] s. amz. tipo de palmera,
marfilvegetal. Sachapi wiñak yura.
Yarina kaspiwankapukllanataruranchik.
yarkay [yarkay, yarxay, yarikay, yarixiy] s.
hambre. Runaku nata, wiwakunata mikunayay
hapiy.
Wawakatukuypunchatayarkaywanmikaynarka.
yarkana [yarkana] v. tenerhambre. Mikunaya
y, wiksa mikunata mañay.
Tukuy puncha mana mikushkamanta yarkanmi.
yata [yata] s. terrenopisoteadodeanimales,paredesdeunacasaabandonada.
Wiwakuna
achkata sarushpa sakishka pampa,
hichushka wasipa pirkakuna.
Mushukwasitawasichinkapakyatatapichakunchik.
yawar [yawar, raway] s. sangre. Ñukan -
chikpa aycha ukkuta purik, kawsayta kuk,
puka yakushina.
Yawar mirachunkaallimikunatamimikuna
kanchik.
yawari [yawari] s. na. animal amazónico.
Sachapi kawsak wiwa. Rukullaktapiyawarikunatiyan.
yawar kicha [yawar kiča] s. disentería.
Yawarta ismachik unkuy.
Yawar kichawanñukapawawakawañurka.
yawati [yawati, tsa wata] s. amz. tortuga
terrestre y acuática. Sachapi, yaku ukupipash
kawsak, charapashina rikurik, shuk llaktakunapi
tsa wata shutiyuk wiwa.
Kayna chishika yawati aychata
mikurkanchik.
Sin. Mutilun, tsawata.
yawati suyu [yawati suyu] s. región insular
de Galápagos. Pacífico mama kuchapi sakirik
marka.
Yawati suyupika, yawatikuna, chitakuna,
pishkukuna,kichwarunakunapashkawsan.
yawisun [yawisun] s. amz. variedaddepez.
yupAnA
Shuk yanawan killuwan tullpuyuk uchilla
challwa.
Ñukapa yayaka yawisunkunatami mayupi
hapirka.
yawri [yawri] s. aguja,dardo. Sirankapak
rurashka sikipi hutkuyuk hillaymi.
Llikirishkatakayawriwansirakuni.
yaya [yaya] s. papá,padre,tayta;semental.
Taytata ninkapak shimi.
Ñukayaya rimashkatakatirkani.
yaykuna [yaykuna, ikuna, waykuna] v. entrar.
Kanchamanta ukuman churay, satiy.
Waka hutkuman hampinata yachankapak
yaykurkani.
yayu [yayu] s. amz. variedaddepez. Shuk
yana, ra ku challwa.
Rakuyayutamikunankahapishka.
yayuna [yayuna] v. sc. inseminar,polinizar.
Karipa yumanata ima wanpash warmipa wawamama
ukupi churana; yurapa sisa muyuta
chaysamillatak yurapa sisapi hichachina.
Shukllaktakunapikawarmiwakrakunachichuchunkayayunmi.
2. v. bo. arrojar. Imatapash pakllaman shitay.
Llamawanutapapachakrapiyayurkani.
yuksi [yukzi] s. cc. arenafina.Wayrapi pawariklla
allpa, yapa ñutu rumi allpa.
Mayumanyapimiyuksi allpakatiyan.
Sin. Tiyu.
yukuna [yukuna] v. amz. copular,hacerel
amor,te nerrelacionessexuales.Shuk kari
paypa ulluta warmipa rakapi satiy.
Wamrarakkashkmantamanayukunchu.
Sin. Upina, yuma na, rurana.
yumana [yumana] v. s. hacerelamor,tener
relaciones sexuales, copular. Shuk kari
paypa ulluta warmipa rakapi satiy.
Machashkakashpakamanayumanachu.
Sin. Upina, yukuna, rurana.
yunkarak [yuŋgarax] s. sn. papa rojiza.
Shuk puka karayuk papa.
Chishipimikunkapakyunkarak papatayanunki.
yupay [yupay] s. número. Imakunatapash
yupanka pak killkashkakuna.
¿Imayupaytatakkillkanakanchik.
yupana [yupana] v. contar,enumerar. Mashna
runa, mashna wiwa, mashna muyu,
159