Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
anku [aŋgu] s. vena, arteria; raíz. Aycha<br />
ukupi yawarta tukuy aychaman pushak waskashina.<br />
Ñukapaankupikamapayawarmihuntashka.<br />
2.s.guìa<strong>de</strong>unaplantao<strong>de</strong>lbejuco. Yurakuna<br />
pi, kiwakunapi llullu waskashina llukshik.<br />
Sampuankutakaamapitinkichu.<br />
3. s. hojas <strong>de</strong>lgadas <strong>de</strong> cabuya seca.<br />
Chawar kiru sikipi wiñak pankakuna.<br />
Chawarankuwanmiwaskatarurakuni.<br />
4. s. amz.tipo<strong>de</strong>bejuco. Sachapi hatun yuraku<br />
napi kipiriyak waskashina.<br />
Patasyurapiankukunahuntashka.<br />
Sin. 1sapi.<br />
ankulla [aŋgul y a, aŋguža, angura] adj. cauchoso;<br />
enserenado. Kanchapi pakarichikpi<br />
asha llampuyashka.<br />
Kayukshaka ankulla pakarishka.<br />
2. adj. mediomojado. Manarak alli chakirishka<br />
takshashkakuna.<br />
Ankulla kaspikamanarupanchu.<br />
ankuyana [aŋguyana] v. marchitarse,<br />
secarse. Yaku i llakpi, llantu illakpi yurakuna<br />
tarpushka cha kiriy kallarina.<br />
Yalliusyaykakpichakraankuyashka.<br />
Sin. Wañuyana, chakiyana, urmayana.<br />
ansa [aŋsa] <strong>de</strong>t. sc. amz. poco. Ashalla,<br />
mana achka.<br />
Ansa allpatacharini.<br />
Sin. asha.<br />
anta [aŋta] s.cobre,meta;fierrol. Mankata,<br />
achik ankukunata, shukkunatapash rurana<br />
puka tullpuyuk rumishina.<br />
Anta waskaka sinchimi kan.<br />
antawa [aŋtawa, antawiwa] s. carro,vehìculo.<br />
Antamanta rurashka, pirurushina<br />
chusku chakiyuk, runata, kipita aparik.<br />
Tukuykuna antawapi shamunchik.<br />
Sin. Anta-chuna.<br />
anti [aŋti, andi] s. regiònoriental;oriente,<br />
este. Inti llkushina.<br />
Intikaantitamillukshin.<br />
Anti suyu [aŋtisuyu] s. regiónoriental<strong>de</strong>l<br />
Tawantinsuyu. Inkakunapa pachapi inti llukshina<br />
Cuzco llaktaman sakirik suyu.<br />
Kanka Antisuyu markamantami kanki.<br />
Sin. inti suyu, sacha suyu.<br />
antuchi [aŋduči] s. amz., ss. chicha tierna.<br />
ApArinA<br />
Llullu aswa.<br />
Llulluantunchitaupyashpaunkushkakani.<br />
2. chicha<strong>de</strong>maiztierno. Chukllu sarata alluwan<br />
kimsa punchapi apiyachishka washa rurashka<br />
aswa.<br />
Yakunayaywankani,atunchitakaraway.<br />
Sin. 1, 2 Kushuk, tikti.<br />
añanku [añaŋgu, añiŋgu] s. hormiga. Usashina<br />
rumi ukupi, yurapi kawsak puka, yana<br />
uchilla wiwa.<br />
Runakunakaañankushinamitantanakunchik.<br />
añañay [añañay, ananay, añañaw, ananaw]<br />
interj. s. expresiónparareferirseaalgohermoso.Imakunapash<br />
kuyaylla rikurik, sumak<br />
rikurik.<br />
Antisuyukuytsakaañañaymikarka.<br />
añas [añas, añaŋgu, añiŋgu] s. zorrillo.Ashnak<br />
aychayuk uchilla allkushina allpata<br />
allankapak tuta llukshirik.<br />
Kaytuta añas ukataallashka.<br />
apachi [apači] s. carga,maleta. Hatun kipi.<br />
Kay apachitaka yachakuk churimanmi<br />
kachakuni.<br />
apachina [apačina] v. hacer cargar. Imakunatapash<br />
washapi churana.<br />
Kurikayantatamiwiwamanapachin.<br />
apamama [apamama, apama] adj. s. vieja;<br />
abuela. Achka watayuk apa warmikunata<br />
ninkapak shimi.<br />
Apamama warmikunakaninanyachakkunamikan.<br />
Sin.Paya.<br />
apamuna [apamuna] v. traer. Imatapash<br />
karumanta paktachimuna.<br />
Juanmashikawakrata¿ñachuapamurka<br />
apankura [apaŋgura] s. amz. cangrejo.<br />
Chunka chakiyuk, ñawpaman washaman,<br />
alliman llukiman purik, yaku rumi ukupi kawsak<br />
wiwa.<br />
Apankuratayakupimashkakuni.<br />
apapa [apapa] s. amz. bùho negro <strong>de</strong><br />
pechoamarillento.Uchpa tullpu millmayuk<br />
tutapi tun tun rikrata uyachik pishku.<br />
Wawaka apapa wakakpillañamancharin.<br />
Sin. Kukupa.<br />
aparina [aparina] s. manta para cargar.<br />
Wawakunata,imatapashwashapichurashpa<br />
shukpachawanpilluriy.<br />
47