Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Tukuypacha miraymimanrirka.<br />
tukyachina [tuxyačina, tugyačina] v. reventar.Sinchita<br />
uyarishpa rakirichun nishpa<br />
imatapash ruray.<br />
Kaykaninapishitashpatukyachinmi.<br />
2. v. disparar. Illapa ukumanta wañuchik nina<br />
llukshi chun nishpa takayta ñitina.<br />
Tarukata machachishpalla illapataka tuk -<br />
yachirka.<br />
Sin 1 hulakyana, huk lluyana.<br />
tukyana [tuxyana, tugyana] v. reventarse,<br />
erupcionar;brotarvegetales. Imatapash ninapi<br />
churakpi sinchita uyarishpa rakiriy.<br />
Ninapichurashkalulunmitukyarka.<br />
2. amz. <strong>de</strong>spostillarse. Allpamanta rurashka<br />
manka kunata ninapi kusakukpi wakinpi<br />
hutku, hut ku tukushpa waklliriy.<br />
Chaykallanakaninaukupichurakpimitukyarka.<br />
tula [tula] s. estaca. Sarata, purututa, lumuta<br />
tarpunkapak chakiman ñañuyachishka kaspi.<br />
Tulawanyanaallpapilumutatarpuni.<br />
2. amz. Palanca. Takana kaspi.<br />
Tulapi wakratawatakmirini.<br />
tularina [tularina] v. <strong>de</strong>rrumbarse.Yura, allpapash<br />
pay munay tuñirishpa urma y.<br />
Yapatamyakpiallpatularishka.<br />
2. erosionarse.Tarpuna allpa tuñirishpa tullu<br />
allpa sakiriy.<br />
Tarpunaallpakunanwatatularishka.<br />
Sin. 1 tuñirina.<br />
tulana [tulana] v. amz. empujar árboles<br />
paratumbar.Shuk yurata makiwan tankashpa<br />
urmachina.<br />
Chayyuratatularkani.<br />
2. S. barbechar. Allpata shuk kaspiwan<br />
ñutuy, aya kiwakunata anchuchishpa surkuy.<br />
Papachakramantamikiwatatularkanki.<br />
3. ss. amz. Hacer hoyos para sembrar el<br />
maíz. Sarata tarpunkapak allpata shuk kas -<br />
piwan hutkuy.<br />
Saratatarpunkapaknuyushkaallpatatularkanchik.<br />
tullik [tul y ix] s. amz. tipo<strong>de</strong>pájaro. Yana<br />
millmayuk, tullik tullik nishpa sachapi allpata<br />
purik pishku.<br />
Kaynatamyakukpachatullikta rikurkani.<br />
tullpa [tul y pa, tušpa, tulpa] s. fogón. Kimsa<br />
tumpiki<br />
rumikuna chaw pipi yantata churashpa mikunata<br />
yanuna kuska.<br />
Tullpapiyantatachurapay.<br />
tullpu [tul y pu, tušpu, tulpu] s. color,tintura,<br />
pintura. Puka, yana, yurak, waylla, killu, sani,<br />
shukkunapash tukuy rikurikkuna.<br />
Kanparuwanapatullpukayanamikan.<br />
Sin. Llimpi.<br />
tullu [tul y u, tužu] s. hueso;caña;tallo. Runakunapa,<br />
wiwakunapa aychata shayachik.<br />
Ñukakachayrakmanatullu unkuytacharinichu.<br />
2. adj. flaco,raquítico.Shuk ima wira illak<br />
runa, wiwapash.<br />
Raymipikatullu wakratamiwañuchirkakuna.<br />
Sin. 2 irki, tsa la, charki.<br />
tullumpa [tul y umba, tul y uŋba] s. amz. variedad<strong>de</strong><br />
ranacomestible.Uchpa karayuk, tuta<br />
tutalla kaparik, karata anchuchishpa mikuna<br />
kuwa.<br />
Tullumpatamikunkapakaysamunimi.<br />
tullumpa [tul y umba, tul y uŋba] s. amz. palanca.<br />
Tankana kaspi.<br />
Tullumpawanmi kayrumitakakuyuchirkani.<br />
tulu [tulu] s. ss. saquillo,bolso.Shikrashina<br />
awashka.<br />
¿Mashnakullkipitakkanpatulutakakaturkanki<br />
Sin. Wayaka.<br />
tulun [tulun] s. trueno.Tamyakuk pachapi<br />
puyupura takanakushpa sinchi uyarik.<br />
Hawapachapimitulunkauyarin.<br />
Sin. Kulun.<br />
tumi [*tumi] s. variedad<strong>de</strong> cuchillo,como<br />
segur. Yantata chiktankapak antamanta rurashka<br />
hillay.<br />
Tumiwanaychatakuchuni.<br />
tumpana [tumbana, tuŋbana] v. amz. tener<br />
celos<strong>de</strong>alguien,celar. Shuktatak munanki<br />
nishpa warmi kusawantin piñanakuy.<br />
¿Imamantatakkanpawarmitañukawantumpanki<br />
tumpiki [tumbiki, tuŋbiki, dumbiki, duŋbiki]<br />
s. amz. pájaro tucán. Suni kiruyuk, kunkapi<br />
millmayuk achkapura tantanakushpa purik<br />
hatun pishku.<br />
Tumpiki pawakushpapatpatapampamanmi<br />
shitarka.<br />
139