27.01.2015 Views

Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tukuypacha miraymimanrirka.<br />

tukyachina [tuxyačina, tugyačina] v. reventar.Sinchita<br />

uyarishpa rakirichun nishpa<br />

imatapash ruray.<br />

Kaykaninapishitashpatukyachinmi.<br />

2. v. disparar. Illapa ukumanta wañuchik nina<br />

llukshi chun nishpa takayta ñitina.<br />

Tarukata machachishpalla illapataka tuk -<br />

yachirka.<br />

Sin 1 hulakyana, huk lluyana.<br />

tukyana [tuxyana, tugyana] v. reventarse,<br />

erupcionar;brotarvegetales. Imatapash ninapi<br />

churakpi sinchita uyarishpa rakiriy.<br />

Ninapichurashkalulunmitukyarka.<br />

2. amz. <strong>de</strong>spostillarse. Allpamanta rurashka<br />

manka kunata ninapi kusakukpi wakinpi<br />

hutku, hut ku tukushpa waklliriy.<br />

Chaykallanakaninaukupichurakpimitukyarka.<br />

tula [tula] s. estaca. Sarata, purututa, lumuta<br />

tarpunkapak chakiman ñañuyachishka kaspi.<br />

Tulawanyanaallpapilumutatarpuni.<br />

2. amz. Palanca. Takana kaspi.<br />

Tulapi wakratawatakmirini.<br />

tularina [tularina] v. <strong>de</strong>rrumbarse.Yura, allpapash<br />

pay munay tuñirishpa urma y.<br />

Yapatamyakpiallpatularishka.<br />

2. erosionarse.Tarpuna allpa tuñirishpa tullu<br />

allpa sakiriy.<br />

Tarpunaallpakunanwatatularishka.<br />

Sin. 1 tuñirina.<br />

tulana [tulana] v. amz. empujar árboles<br />

paratumbar.Shuk yurata makiwan tankashpa<br />

urmachina.<br />

Chayyuratatularkani.<br />

2. S. barbechar. Allpata shuk kaspiwan<br />

ñutuy, aya kiwakunata anchuchishpa surkuy.<br />

Papachakramantamikiwatatularkanki.<br />

3. ss. amz. Hacer hoyos para sembrar el<br />

maíz. Sarata tarpunkapak allpata shuk kas -<br />

piwan hutkuy.<br />

Saratatarpunkapaknuyushkaallpatatularkanchik.<br />

tullik [tul y ix] s. amz. tipo<strong>de</strong>pájaro. Yana<br />

millmayuk, tullik tullik nishpa sachapi allpata<br />

purik pishku.<br />

Kaynatamyakukpachatullikta rikurkani.<br />

tullpa [tul y pa, tušpa, tulpa] s. fogón. Kimsa<br />

tumpiki<br />

rumikuna chaw pipi yantata churashpa mikunata<br />

yanuna kuska.<br />

Tullpapiyantatachurapay.<br />

tullpu [tul y pu, tušpu, tulpu] s. color,tintura,<br />

pintura. Puka, yana, yurak, waylla, killu, sani,<br />

shukkunapash tukuy rikurikkuna.<br />

Kanparuwanapatullpukayanamikan.<br />

Sin. Llimpi.<br />

tullu [tul y u, tužu] s. hueso;caña;tallo. Runakunapa,<br />

wiwakunapa aychata shayachik.<br />

Ñukakachayrakmanatullu unkuytacharinichu.<br />

2. adj. flaco,raquítico.Shuk ima wira illak<br />

runa, wiwapash.<br />

Raymipikatullu wakratamiwañuchirkakuna.<br />

Sin. 2 irki, tsa la, charki.<br />

tullumpa [tul y umba, tul y uŋba] s. amz. variedad<strong>de</strong><br />

ranacomestible.Uchpa karayuk, tuta<br />

tutalla kaparik, karata anchuchishpa mikuna<br />

kuwa.<br />

Tullumpatamikunkapakaysamunimi.<br />

tullumpa [tul y umba, tul y uŋba] s. amz. palanca.<br />

Tankana kaspi.<br />

Tullumpawanmi kayrumitakakuyuchirkani.<br />

tulu [tulu] s. ss. saquillo,bolso.Shikrashina<br />

awashka.<br />

¿Mashnakullkipitakkanpatulutakakaturkanki<br />

Sin. Wayaka.<br />

tulun [tulun] s. trueno.Tamyakuk pachapi<br />

puyupura takanakushpa sinchi uyarik.<br />

Hawapachapimitulunkauyarin.<br />

Sin. Kulun.<br />

tumi [*tumi] s. variedad<strong>de</strong> cuchillo,como<br />

segur. Yantata chiktankapak antamanta rurashka<br />

hillay.<br />

Tumiwanaychatakuchuni.<br />

tumpana [tumbana, tuŋbana] v. amz. tener<br />

celos<strong>de</strong>alguien,celar. Shuktatak munanki<br />

nishpa warmi kusawantin piñanakuy.<br />

¿Imamantatakkanpawarmitañukawantumpanki<br />

tumpiki [tumbiki, tuŋbiki, dumbiki, duŋbiki]<br />

s. amz. pájaro tucán. Suni kiruyuk, kunkapi<br />

millmayuk achkapura tantanakushpa purik<br />

hatun pishku.<br />

Tumpiki pawakushpapatpatapampamanmi<br />

shitarka.<br />

139

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!