Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

suCHuCHinA
suchuchina [sučučina] v. retirar,apartar.
Chaymanta anchuchishpa shukman chu ray.
Kayrumikunataachkallashakkashkamanta
waykatukushpamisuchuchinchik.
Sin. Anchuchina.
suchuna [sučuna] v. s. arrastrarse. Mana
puriyta ushay, chankakuna wañushkashina
kakpi, mana tatkiyta ushay.
Yaparukuyashpamiyayakasuchukun.
suksu [suxsu, sugsu, tsuxtsu] s. mirlo. Killu
cha kiyuk, killu tapsayuk, yana patpayuk pishku.
Suksu pishkutakakuyashpamicharinakanchik.
sukta [suxta, sukta, sogta] num. seis.
Pichka yupayta katik yupay.
Sukta wawaatallpata,sukta dólarkullkipimi
katurkani.
sukus [sukus] s. carrizo. Ashankata, kawituta,
wasi chakllatapash rurana, waykukunapi
wiñak pintukshina ñañu yura.
Punasuyupikasukuswanmiwasikatakarurankuna.
sullka [sul y ka] s. lunes. Shukniki puncha.
sulluy [sul y uy, suzuy] s. aborto.Shuk wawa
manarak puncha paktashka pi llukshiy.
Sulluyka mana allichu, shuk hatun llakimi
kan.
sumak [sumax, sumak, sumag, suma] adj.
bello,bonito,lindo,precioso,delicioso,distinguido.Imapash
may alli kak.
Chaywasipishuksumak warmimikawsan.
Sin. Kuyaylla, kapak.
sumakyachina [sumakyačina] v. arreglar,
componer,adornar,decorar,mejorar. Mana
alli rikurikta sumak rikurikta rura y, wakllichishkata
allichiy.
Paykayurashuyutasumakyachin.
Sin. Allichina.
sumpu [sumphu, suŋfu] s. hierbaaromática
delpáramo. Timpuchishpa nanayta hampirinkapak
upyana kiwa.
Ñukapa nanayta sumpu yura pankawan
hampirini.
suni [suni] adj. largo,extenso. Imakunapash
wichay man, urayman, maymanpash kashpa
hatun kak.
Ayllu llaktaman chayankapakka kay suni
ñantamirinakanchik.
sunka [sunka] s. barba,bigote. Karikunapa
shimi muyuntinpi wiñak akcha.
Mashakasunkatamirutukun.
Sin. munza.
supay [supay] s. espíritu,sermítico. Mana
tukuypak ñawipi rikurik ayashina.
Wawaka supayta manchashpami tutaka
manallukshinchu.
supi [supi] s. pedo. Sikimanta llukshik
samay.
Chirimantawiksapunkishpakasupitakacharinchik.
supina [supina] s. peer. Supita llukshichiy.
Chawamikukpikasupinllami.
surkan [surkan] s. pulmón. Kawsakkunaman
samayta chaskik.
Surkanpichiriamayaykuchunkawashataallitapachakillpanchik.
Sin. paruk, yurak shunku.
surkuna [surkuna, surkona] v. sacar. Hutku
ukumanta imatapash pakllaman aysay.
Mankamantayanushkapapatasurkunchik.
Sin. Llukshichina.
suru [suru] s. variedad de carrizo. Yaku
kucha manyakunapi wiñak suni pankayuk
kiwa.
Suruwankawitupichurankapakruranchik.
susu [susu] s. polilla. Kaspita, churanata,
murukunata mikushpa ismuchik uchilla wiwa.
Sara wakaychishkataka susuka tukuytami
mikushka.
susuna [susuna] v. apolillarse.Murukuna,
kaspikuna pash, kuruyashpa hutkuriy, ismuriy.
Manautkamikukpisarakasusun.
Sin. Kuruyana.
sutukyana [sutukyana, zutuxyana, zutugyana]
v. sc. humedecerse,mojarse;gotear.
Yakuwan hawa ha walla hukuy.
Armashkakipaumaka sutukyan.
Sin. hukuna, mutiyana.
suyu [suyu] s. región. Imashinapash shuk
mamallaktata, imakunamantapash rakishka.
EcuadormamallaktakaYunkasuyu,Puna
suyu Antisuyupi,Yawatisuyupimirakishka
kan.
126