Yachakukkunapa Shimiyuk Kamu - Ministerio de Educación

u
uchilla [učilya, učiža, učuylya, ičuklya, ičila,
utila] adj.pequeño. Mana yapa hatun, mana
yapa suni, mana raku.
Uchilla allpatacharishkamantamanamaypi
tarpuytaushanchik.
2. Niño. Chayrak wiñakuk wamra.
Uchillakunakamaypipaspukllan.
Sin. 1 Chusu, wawa, hamchi, ñutu; 2 wamra,
wawa.
uchpa [učpa, ušpa, učupa, učufa] s. ceniza.
Kaspikuna rupashkamanta puchuk kuta.
Tullpapiachkauchpa tantarirka.
2. adj. gris. Yanawan yurakwan chapuk pi
llukshik tullpu.
Uchpa tullpuyukkatanataawachikmirini.
uchu [uču] s. ají. Puka, killu, waylla
tullpuyuk, hayakyachik, mikunakunapi
churashpa mikuna muyu.
Chiri pachapika mikunata uchuwan chapushpamikuykasumakmi.
uchukutak [učukutak] s. sn. pájaro solitario,
pájaro colorado. Puzu patpayuk, pukalla
kaskuyuk pishku.
Uchukutak pishkukatutamantapimisinchita
takin.
Sin. chiwillu.
uchutikan [učutikan] s. (mit.) amz. sermítico.
Ta mya punchakuna hatun yura ankukunapi
makanawan takashpa purik supay.
Machashkapurikpikauchutikanmirikurin.
uchuna [učuna] v. comercolada. Yanushka
kachiyuk apita mikuy.
Raymiyukwasipiuchurkani.
uhu [uxu] s. tos. Kunkata shikshichish pa
hapik unkuy, kunka unkuy.
Kayka,uhu chinkachikhampimikan.
uhuna [uxuna] v. toser. Uhuy unkuy
hapishkapi uhu uhu kapariy.
Ñukapa wawata lumarisu hapikpi sinchita
uhukun.
uka [uka] s. oca. Mishki mashuwashina,
allpa ukupi pukuk muyu.
Karumanrishpakauka timputamikukayushpaapanchik.
ukku [ukku, ukun] s. cuerpo. Tulluntin
yawarnintin tukuy tiyak aycha.
Sinchiukkutacharinkapakkayuyutamikuna
kanchik.
Sin. aycha, ukun.
ukllana [ugl y ana, ugžana] v. abrazar. Rikrawan
kunkapi, imapi kashpapash muyuchishpa
hapiy.
Ñukapawarmitakakuyaymantaukllani.
2. empollar. Wawa pishkukuna llukshichun
nishpa, lulunkunapa hawapi mama pishkukuna
siririy.
Ñukapaatallpakachunkaishkayluluntaukllakun.
uksha [uxša, ugša, uksa] s. pajablanca.
Wasikunata katana panka, urkukunapi wiñak.
Urkupikaachkaukshamiwiñan.
2. amz. variedaddehojaparacubiertade
casas. Wasikunata ka tana hatun panka.
Sachamantaapamushkaukshawanwasita
katakunchik.
uku [ukhu, uku] adv. interior; debajo de.
Tukuy harkashka chawpipi sakirik.
Puñunaukukawashamansakirin.
2. s. cuarto. Wasikunapi pirkakunawan harkashka
kuchukuna.
Ñukapakawsana ukukakunukllamikan.
Sin. 2 Pitita, killi.
ukucha [ukuča] s. ratón. Ñañu sinkayuk,
uchpa millmayuk, suni chupayuk, sarata
mikuk uchilla wiwa.
Ukuchakasaratulutahutkushpamimikushka.
ukumpi [ukumbi] s. amz. culebrasubterránea.
Shuk killuwan, yanawan, pukawan
hawirishka mana kanik machakuy.
Ukumpi machakuy rikurikpika mana mancharinachukanchik.
ukun [ukun, ukku] s. cuerpo. Tulluntin
yawarnintin tukuy tiyak aycha.
144