Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

124 minder pretentie, meer ambitieen de kundigheid van hulpdiensten groot is, sterven er minder mensen. Die lesgeldt voor landen in het Zuiden: in de jaren tachtig viel de voedselproductie in Zimbabweeven veel terug als in Ethiopië, maar het ene land had een goed veiligheidsneten het andere niet, en daarom had Zimbabwe geen hulp nodig, en Ethiopië wel.De les geldt echter evenzeer voor de orkaan Katrina in New Orleans: die stad wasslecht voorbereid op een dergelijke storm, terwijl de Nederlandse dijken een dergelijkestormvloed prima zouden hebben weerstaan. Rampen zijn in die zin dus socialegebeurtenissen, en niet louter fysieke. Daar komt bij dat in veel gevallen degebeurtenis zelf geen natuurfenomeen is, maar ook een sociaal fenomeen. Dat isheel duidelijk in het geval bij gewapende conflicten, maar het is evenzeer het gevalbij honger – gegeven het feit dat er ruim voldoende voedsel op de wereld geproduceerdwordt en kan worden, is honger een financieel, technisch, politiek en logistiekprobleem, geen natuurfenomeen. Dat blijkt ook uit het gegeven dat in 2007 in 15van de 27 landen waarin het World Food Programma (wfp) voedselhulp verzorgde,de oorzaak van het voedseltekort lag in burgeroorlogen.Dat de geconstrueerde dimensie van rampen weinig aan bod komt in de media – jekunt zelfs spreken van een ‘naturalisering’ van rampen – valt te begrijpen vanuit delogica van de media. De consequenties voor de verleende hulp zijn echter problematisch.Zo krijgt noodhulp vorm als korte interventie, maar de vertaling naar vragenzoals hoe en waar er in de toekomst gebouwd moet gaan worden, wordt nauwelijksgemaakt. In conflictsituaties gelden dit soort problemen nog sterker. Iederevorm van hulp is een interventie in een bestaand (machts)systeem, en kan daar ookontwrichtend werken. Als er gekozen moet worden voor een van de conflicterendepartijen wordt het helemaal moeilijk. De officiële ideologie wil dat noodhulp zonderaanziens des persoons wordt verstrekt, maar dat is meestal een illusie. De casusbij uitstek in dit verband is de hulp die veel westerse ngo’s gaven aan de Hutu’s dienaar Congo verdreven waren, toen de Tutsi’s, na eerst massaal afgeslacht te zijn,militair de overhand aan het krijgen waren in Rwanda. De vluchtelingenkampenhuisvestten niet alleen veel van de oude génocidaires, ze vormden ook een hergroeperingsplekvoor de Hutu-milities. Met dat gegeven konden de westerse ngo’s duidelijkniet omgaan, temeer daar ook hun hoofdkwartieren getrakteerd werden opde beelden van groot humanitair lijden (Polman 2008).Noodhulp, kortom, lijkt de meest evidente vorm van directe leniging van noden –aan de waarde daarvan valt op het eerste gezicht niets af te doen. Bij naderebeschouwing blijkt echter dat er ook in dit geval blikvernauwing op kan treden alsdeze hulp louter gepercipieerd wordt als vorm van directe armoedebestrijding.Goede noodhulp heeft alles te maken met de vraag hoe landen zich structureelontwikkelen.