Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

64 minder pretentie, meer ambitieEen enkeling zoekt het antwoord geheel buiten de economische sfeer. De Franseantropoloog Emmanuel Todd (1987) begint in zijn L’enfance du monde (in hetEngels overigens veelzeggend vertaald als The causes of progress) bij de constateringdat de economische groei van westerse landen precies correleert met hetopleidingsniveau van 150 jaar daarvoor. Daarna zoekt hij de verklaring voor (deverschillen in) opleidingsniveau in de verschillende gezinstypen die deze landenkenden. Uiteindelijk komt hij op een simpele sequentie: autoritaire gezinstypenleiden tot een hogere graad van geletterdheid, omdat er meer structuur in degezinnen is, en dat leidt weer tot een daling van de sterftekans, en dat leidt weertot een daling van het geboortecijfer, en dat uiteindelijk weer tot een hogerelevensstandaard. Enigszins in deze lijn redeneert Clark (2007) in zijn A farewell toalms. A brief economic history of the world, waarin hij de verklaring van hetwesterse succes zoekt in een proces van natuurlijke selectie waarin gezinnen meteen stevige werkethiek gaandeweg kwamen bovendrijven.Al deze werken zijn meeslepend, juist door hun vermogen om in complexe gebeurtenisseneen rode draad te ontwaren die het geheel kan verklaren. Tegelijkertijd isdeze charme hun inherente zwakte – de wereld is te complex om in dergelijke schema’svervat te kunnen worden. Vandaar dat er ook pogingen gedaan zijn om de verschillendeaspecten die een rol kunnen spelen, met elkaar te verbinden. In dat kaderworden ontwikkelingsprocessen primair geanalyseerd als processen van differentiatievan verschillende sferen in moderne samenlevingen, en van de interactie tussendie sferen. De theorievorming over de differentiatie van de verschillende sferenkent diverse vormen, maar die vertonen grote overeenkomst in hun basispatronen.Velen bouwen voort op noties die Polanyi (1944) in The great transformation uitwerkte.Met de grote transformatie duidt hij op de periode in het Verenigd Koninkrijktussen het einde van de achttiende en het einde van de negentiende eeuw, toenhet begrip ‘markt’ veranderde van een referentie naar lokale en tijdelijke plaatsenwaar mensen goederen kochten en verkochten in het sleutelbegrip waarmee derelaties tussen land, arbeid en geld op een nationaal niveau werden georganiseerd.Voor het eerst, zo stelt Polanyi, werd het marktordeningsprincipe een doel op zichzelf,in plaats van iets wat ondergeschikt was aan bredere sociale doelen. Na hemkomen veel auteurs tot vergelijkbare beschrijvingen van de manier waarop insamenlevingen gaandeweg aparte domeinen ontstonden met eigen regels en instituties– dat gold voor de economische sfeer, de politieke sfeer, het overheidsapparaat(en zo kan men toevoegen, andere sferen, zoals de culturele en de religieuze).In het zoekproces naar ontwikkelingspaden is het dan vervolgens de vraag op welkewijze deze sferen zich tot elkaar verhielden.Bekend is bijvoorbeeld de formulering van de Nobelprijswinnaar Douglas North(2009) in het samen met Wallis en Weisglas geschreven Violence and social orders.A conceptual framework for interpreting recorded human history. Zijn vertrekpuntis wat hij de natural state noemt: een toestand waarbij een politieke elite de