Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

de opgave voor de toekomst193Ook binnen Afrika past verdere differentiatie. In een beperkt aantal landenfunctioneert de overheid de facto niet, en kan de betrokkenheid van Nederlandbescheiden zijn – en gericht op het verstrekken van humanitaire hulp, al dan nietvia ngo’s of ambitieuzer – door in multilateraal verband te pogen een staats vor -mingsproces op gang te brengen dat een redelijk draagvlak heeft in de eigen socia -le structuren. Het merendeel van de landen in Afrika kent echter een vorm vaninstitutievorming die in ieder geval leidt tot enige stabiliteit. Daar valt ver volgensalleen op landenniveau een professioneel oordeel te vellen over wat nodig is.6.3.2 instrumentendifferentiatieOm de paar jaar kent de wereld van ontwikkelingshulp weer een nieuwe mode,die steevast enkele jaren later weer door een volgende wordt vervangen. Datmechanisme ontstaat doordat er steeds generieke oplossingen en instrumentenvoor specifieke problemen worden gepropageerd. Er zijn altijd overtuigende voorbeeldente geven van situaties waarin zo’n oplossing of instrument werkt, maar alvlug volgen er tegenvoorbeelden van situaties waar het kwalijke effecten heeft.Dan presenteert na enige tijd iemand een nieuw algemeen concept, geënt op weernieuwe eigen voorbeelden, en zo gaat het door.Met grote regelmaat klinkt in het ontwikkelingsdebat bijvoorbeeld de stellingnamedat het verstandig is om toch vooral in te zetten op de overheid als bron voorontwikkeling. Een onverdachte bron van bezinning op deze stelling is de recenteencycliek Caritas in veritate van paus Benedictus XVI, waarin gepleit wordt vooreen herwaardering van de rol van de staat op de plekken waar deze functioneel isvoor ontwikkeling. Maar of overheden de beslissende factor zijn bij het opzettenvan gezondheidszorg en onderwijs, of dat de dynamiek op dit punt eerder komtvan het middenveld of van private partijen, is een vraag die niet in zijn algemeenheidte beantwoorden valt. Het antwoord hangt af van het land in kwestie, en kanin de loop van de tijd variëren. Het is direct gerelateerd aan de vraag of hulpproductief of destructief werkt. In een land met een prille staatsstructuur is hetbijvoorbeeld vaak verstandig om de opbouw van een stelsel van gezondheidszorgen onderwijs vooral in handen te geven van de overheid – het opzetten van parallellestructuren holt de legitimiteit van de overheid immers al snel uit. Maar alsoverheden te veel in dienst staan van specifieke (politieke of etnische) fracties kanhet juist wel zinvol zijn om bij het opbouwen van gezondheidszorg en onderwijsbuiten de overheid om te gaan. Overigens is het verstandig om onderscheid temaken in de verschillende taken van een overheid. In veel Afrikaanse landen zoueen onderscheid tussen financier en uitvoerder wel eens een productief effectkunnen hebben op de kwaliteit van de gezondheidszorg of het onderwijs.Op vergelijkbare manier is het zaak niet te simpel te denken over de vraag hoeeconomische bedrijvigheid tot stand te brengen valt. Het kan dat die begint bij