Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

1676 de opgave voor de toekomstDe geschiedenis van zestig jaar ontwikkelingshulp laat zich schrijven als die vaneen worsteling waarin burgers, overheden en multilaterale organisaties zochtennaar manieren om greep te krijgen op een uiterst complex fenomeen, en daar maarvoor een deel in slaagden. De vraag is welke conclusies daaraan te verbinden voortoekomstig beleid. Somberheid over wat er gerealiseerd is, kan immers leiden totde conclusie dat voortzetting van ontwikkelingshulp niet gewenst of verantwoordis, terwijl berusten in het feit dat ontwikkeling nu eenmaal moeilijk is, al snel eenvrijbrief wordt om door te gaan op de ingeslagen weg. Het materiaal dat in devorige vijf hoofdstukken gepresenteerd is, impliceert echter noch opgeven nochonbekommerd doorgaan. Er valt een scherpere conclusie te trekken. Dat doen wein dit zesde hoofdstuk.6.1 verbindingen worden onvermijdelijkerWaarom ontwikkelingshulp? In hoofdstuk 2 bespraken we twee typen motieven:morele motieven en motieven die herleid kunnen worden tot collectief eigenbelang.Voor individuen spelen morele motieven sinds jaar en dag een sleutelrol – zezijn terug te vinden in het werk van missionarissen en zendelingen, klinken doorin de geschriften van Multatuli, in hedendaagse benefietconcerten en in individuelehulpacties. De vraag is echter in welke mate de Nederlandse overheid ditmotief in haar beleid moet laten meespelen. In de grondwet ligt weliswaar deopdracht besloten bij te dragen aan een betere internationale rechtsorde, maar ditlaat open op welke wijze en in welke mate dat moet geschieden. Vanuit normatiefoogpunt valt weliswaar te verdedigen dat ook overheden een morele opdrachthebben om solidariteit of naastenliefde inhoud te geven, maar in dat argument zijnpolitieke aannamen verdisconteerd. Of morele redenen volstaan om ontwikkelingshulpte verlenen, is dan ook een politieke keuze. Dat ligt minder uitgesprokenals het gaat om collectief eigenbelang: de overheid dient te zorgen dat de belangenvan de Nederlandse burgers ook op lange termijn zo goed mogelijk geborgd zijn –dat is in de grondwet verankerd als haar taak. En voor het realiseren van die belangenis Nederland voor een steeds groter deel aangewezen op een internationaleorde. Collectief eigenbelang kan dan ook een krachtig argument zijn voor ontwikkelingshulp.Dan moet wel duidelijk zijn waar dat belang precies ligt.Een argument dat in dit kader vaak naar voren wordt gebracht, is dat een gelijkwaardigereverdeling van kansen in de wereld voorkomt dat er grote migratiestromenop gang komen. Er is echter weinig empirische basis voor die redenering,eerder voor het tegenovergestelde (Bakewell 2008). Het is een mythe dat alsontwikkelingslanden zich ontwikkelen, migratie zal verminderen. Juist in landendie zich verder ontwikkelen, vertrekken boeren naar de stad, terwijl stedelingen