Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

86 minder pretentie, meer ambitiebij collectieve arrangementen, kwamen publieke voorzieningen pas goed van degrond.Middenklassen kunnen een wezenlijke rol vervullen bij de ontwikkeling van eenland. Davis (2004) laat dat mooi zien in haar vergelijkende studie met de toepasselijketitel Discipline and development. Het succes van de developmental statesTaiwan en Zuid-Korea is voor een deel te verklaren door de opkomst van eenrurale middenklasse. Boeren waren lid van associaties die onderling afsprakenmaakten en daarmee ook de macht van het ‘grootkapitaal’ inperkten. Bovendienspoorden ze de overheid aan om zich in te zetten voor economische ontwikkeling.Zo konden uiteindelijk in Zuid-Korea, Taiwan en Hongkong voorzichtige stappengezet worden naar een verzorgingsstaat (Haggard en Kaufman 2008). In Mexicoen Argentinië, waar economische voorspoed uitbleef, ontbrak middenklassenvorming.Die werd tegengewerkt door regionale conflicten en etnische verschillen.De ontwikkeling van verzorgingsstaten blijft dan ook vooralsnog uit: socialebescherming is er slechts voor wie opgenomen is in de formele economie. De rolvan middenklassen raakt niet alleen de economie en het ontstaan van verzorgingsarrangementen,maar ook de democratie. De rurale en stedelijke middenklassenkunnen de grootste beschermers van democratische ontwikkeling zijn; hunbelang om mee te mogen beslissen is groot. De geschiedenis van democratiseringin Latijns- Amerika laat dat duidelijk zien (Huber 2009; Rueschemeyer et al. 1992)– al geldt de redenering (nog?) niet voor Singapore en Indonesië.Dat middenklassen een belangrijke constructieve rol kunnen spelen, is duidelijk.Want de mate waarin en omstandigheden waaronder ze dat doen, is een interessanteen nog te weinig beantwoorde vraag. De klassieke Weberiaanse stelling datde protestantse ethiek van de Europeanen die in de achttiende eeuw naar deVerenigde Staten trokken – met een accent op hard werken en opofferingsgezindheid–, een belangrijke voedingsbodem was voor de opkomst van het rauwe kapitalismealdaar, wordt graag gegeneraliseerd. Het belang van de middenklasse is indie redenering gelegen in de oriëntatie op de lange termijn en de zelfdiscipline dieaan de dag gelegd wordt. Het is echter maar de vraag of de opkomende middenklassenin ontwikkelingslanden ook altijd die oriëntatie hebben. Mensen uit demiddenklassen investeren in de gezondheid en scholing van hun kinderen, maarsommigen ontwikkelen ook een eigen consumptiecultuur, inclusief mooiehuizen, dure trouwerijen en verre vakanties (Embong 2001; Hsiao 2006). Demiddenklassen zijn ook vaak de groepen die belasting afdragen en belang hebbenbij een overheid die daadwerkelijk levert. Ook dat is echter geen vanzelfsprekendheid:middenklassen in ontwikkelingslanden hebben soms ook de neiging zichjuist af te wenden van de overheid. De middenklassen van India zijn meer gecharmeerdvan de markt dan van de overheid: ze kopen liever goede gezondheid danhet collectief te regelen (Fernandes 2006). Wellicht de belangrijkste les die uit degeschiedenis van de westerse verzorgingsstaten getrokken kan worden, is dat het