Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

ontwikkelingshulp vormgeven153Opvallend genoeg is dat alles wel bron van enige ergernis, maar niet van een diepgaanderebezinning. Eigenlijk ontbeert de westerse donorgemeenschap eenadequate interventie-ethiek. ‘Alles mag’ is nog steeds het adagium voor de hulpaan Afrika: ieder project is een welkome aanvulling. Er wordt leentjebuur gespeeldbij westerse concepten als participatie en ownership, maar die blijken of technocratischingevuld te worden, of materieel weinig betekenis te hebben, of eencombinatie van beide. Soms wordt het taalgebruik zelfs uitgesproken ideologisch,zoals bij het gebruik van de term ‘vraaggestuurd’ – in een wereld waarin mensentekort hebben aan alles, is er ook vraag naar alles. Bovendien is het een probleemop zich dat mensen altijd vragen om iets wat ze kennen, niet om wat ze nietkennen; zoals Henry Ford klaagde: vraag een cowboy wat voor vervoersmiddel hijwil, en hij zegt een snel paard. Het heeft dan ook weinig zin om over hulp te sprekenals ‘vraaggestuurd’; de vraag is hoe hulp het meest adequate antwoord is opwat er nodig is, en hoe die gegeven kan worden op een wijze dat deze maximaalbijdraagt aan het zelfoplossend vermogen van ontvangende landen – daar is eenander vocabulaire voor nodig.Wellicht is het nuttig om leentjebuur te gaan spelen bij de theorievorming inandere praktijken. Birdsall (2007b) doet de suggestie om ‘primum non nocere’ uitde geneeskunde over te nemen: doe alleen iets als je zeker weet dat het werkt. Datis een aansprekende gedachte, maar gaat voorbij aan het gegeven dat hulp goed kanwerken op het ene niveau, en nadelige effecten kan hebben op het andere. Bovendiengeeft die geen antwoord op de vraag wie uiteindelijk de ‘eigenaar’ is. Aan degezondheidszorg kan echter ook het idee ontleend worden dat het in het verkeertussen patiënt en dokter niet louter gaat over een partij met een vraag en een partijmet een aanbod – al wordt deze marktmetafoor wel steeds populairder –, maar dathet eerder gaat om een partij met een vraag en een partij met een antwoord. Datantwoord behelst tegelijk een oordeel over de vraag, en omvat wellicht zelfs eenwedervraag en een uitnodiging tot dialoog – dat is wat een goede dokter doet.5.5 verkokering: de onderschatting van andereinstrumentenDe interdependenties tussen landen en vraagstukken nemen toe en ontwikkelingshulpkan daardoor steeds minder los gezien worden van bredere vraagstukken.De vraag is wat dat betekent voor klassieke hulp en voor de ontwikkelingsdimensievan beleid op andere terreinen. Met die vraag worstelt het institutionelesysteem van ontwikkelingshulp al sinds zijn oprichting. Aanvankelijk was hetprobleem nog relatief overzichtelijk, aangezien Nederland ontwikkelingshulplouter beschouwde als een taak van multilaterale organisaties. Die organisaties, inhet bijzonder de vn, leken het kader bij uitstek om zo ongeveer alle grote mondialeproblemen aan te pakken. De vn verloren echter aan slagkracht, de hulp werdsteeds meer bilateraal georganiseerd, en de noodzaak om over de klassieke grenzen