Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

134 minder pretentie, meer ambitie5.3.2 de washington consensusDe tweede generatie ontwikkelingseconomen vanaf eind jaren zestig miste hetvisionaire van de eerste generatie, en was “bijna moralistisch, toegewijd aan eensomber realisme gebaseerd op fundamentele principes van de neoklassieke economie”(Meier 2001). De geaggregeerde macromodellen raakten uit en gedisaggregeerdemicrostudies met productie-eenheden en huishoudens als analyse-eenheidwerden de nieuwe standaard. Tot de bekende namen uit deze periode behorenBauer, Bhagwati, Harberger, Lal en Krueger, die van 1982 to 1986 chief economistvan de Wereldbank was en later ook nog enige tijd (onder)directeur bij het imf.Regeringen van zich ontwikkelende landen werd nu voorgehouden dat zij nietalleen elke prijsverstoring moesten opruimen – ‘get prices right’ – maar dat zebovendien dienden te zorgen dat alle beleid op orde was – ‘get policies right’.De sterk uiteenlopende prestaties van ontwikkelingslanden werden niet langerverklaard uit verschillen in initiële condities, maar gezien als het resultaat vanverschillen in beleid. Ongunstige externe omstandigheden golden niet langer alsverklaring voor gebrek aan economische vooruitgang: dat was een gevolg vaninadequaat binnenlands beleid. Landen dienden dientengevolge te breken metnaar binnen gerichte strategieën voor ontwikkeling, hun handel te liberaliseren,overheidsbedrijven te privatiseren, en zich aan stabilisatieprogramma’s te onderwerpen,aldus de dominante consensus van de jaren negentig.Het daarvoor nodig geachte beleid veronderstelde stabilisering, liberalisering,deregulering en privatisering. Het idee was dat het imf hieraan bijdroeg door hetstellen van strikte condities (conditionalities) bij leningen, terwijl de Wereldbankdat deed door leningen te koppelen aan structurele aanpassingsprogramma’s. DeBretton Woods-organisaties maakten daarbij dankbaar gebruik van het feit datveel ontwikkelingslanden noodgedwongen bij hen aanklopten toen zij in de jaren1980 getroffen werden door de internationale schuldencrisis (Solomon 1995).Deze crisis ontstond in het kielzog van grote veranderingen in de wereldeconomiein de jaren na de oliecrisis van 1973-1974. De internationale draai naar neoliberaalbeleid dateert uit deze tijd, maar de problemen voor veel ontwikkelingslandenwerden echt groot toen de centrale banken van de rijke landen – de VerenigdeStaten namen het voortouw – vanaf oktober 1979 de rente sterk verhoogden om detoegenomen inflatie tegen te gaan. Mexico komt de twijfelachtige eer toe in augustus1982 schokgolven op de internationale financiële markten in gang te hebbengezet met de aankondiging dat het als eerste land zijn schulden niet meer kon betalen.Andere ontwikkelingslanden volgden, en het imf en de Wereldbank kregende leiding over het ‘crediteurenkartel’ waarin verder banken en crediteurenlandenvertegenwoordigd waren (Krugman 1993; Meier 2001; Toye en Toye 2004; Treillet2002). De structurele aanpassingsprogramma’s (sap’s) kwamen veelal neer op hetvermarkten van overheidsdiensten en het verkleinen van de bureaucratie. Voormet name Afrikaanse landen bleek dit beleid desastreus: de slagkracht van het