Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

ontwikkeling begrijpen673.2 andere startsituatiesUiteindelijk ontstaat zo een kader om te spreken over ontwikkeling: de complexeinteractie van de economische sfeer, de overheid, het politieke systeem en desamenleving. Wat leert dit kader over de mogelijkheden om een bewuste versnellingin de goede richting tot stand te brengen? In welke mate moeten ontwikkelingslandenbijvoorbeeld het traject dat westerse landen hebben afgelegd, min ofmeer volgen? Het startpunt in het Westen (inclusief Japan) was economischeontwikkeling door liberalisering en eerlijker verdeling van productiemiddelen alsland en kapitaal. Dat stimuleerde de opkomst van een ondernemende middenklasse.Daarna volgen de modernisering van het (zaken)recht, de administratievesector en de rechtspraak, en uiteindelijk ook democratische hervormingen.De rol van de staat groeide als het ware mee met de economie en de toenemendecomplexiteit van de samenleving. Dat patroon zien we niet alleen terug in deEuropese geschiedenis sinds de Middeleeuwen, maar ook in Amerika en Australiëvanaf de achttiende eeuw en belangrijke delen van Zuidoost-Azië na de TweedeWereldoorlog. Het toont aan dat de ontwikkeling van al deze landen het resultaatis van een geleidelijk proces van interne modernisering en emancipatie van bevolkingsgroepenten opzichte van machthebbers, waarbij economisch sterke groepenals handelaren, gilden, bankiers en industriëlen een centrale rol spelen (Dellevoet2005).De vergelijking van die situatie met de huidige ontwikkelingslanden kent echtergrenzen. De staatsvorming in Afrika is niet, zoals in Europa, tot stand gekomendoor coalities van middenklassen die op die manier hun bezittingen veilig kondenstellen. Staatsvorming in ontwikkelingslanden vond dikwijls haar basis in kolonisatieprocessen.De vorming van politieke systemen verloopt nog steeds moeilijk –er bestaat bijna nergens een stelsel van politieke partijen met diepe wortels in desamenleving. Overheden zijn in overwegende mate in hun structuur gekopieerdvan westerse samenlevingen, en passen zelden precies bij de situatie en de fasewaarin het land zich bevond. Ze zijn dan ook maar in beperkte mate effectief inhet realiseren van hun doelstellingen. Maatschappelijke elites vinden hun basisvaak niet in de landbouw, zoals het in Europa wel het geval was. Het proces vanontwikkeling in landen in het Zuiden zal dus uit moeten gaan van een anderestartsituatie. Als het gaat om het verdere ontwikkelingsproces van de economie,de overheid, het politieke systeem en de samenleving, geldt dat de ontwikkelingslandentrajecten zullen moeten volgen die een hoge mate van eigenheid hebben.De vraag is welke eigenheden passend zijn.LandbouwHet ontwikkelingsproces zoals dat in het Westen is opgetreden, kan dus nietzonder meer gekopieerd worden, maar is ook weer niet zonder betekenis. Zo lijkter sprake van een wezenlijke les die een behoorlijke mate van generaliseerbaarheid