Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

de spagaat van ontwikkelingshulp39fiek land; het rapport bevat inmiddels ook allerlei andere thema’s, zoals culturelevrijheid en participatie. Met dit concept hoopte de undp een tegenwicht te creërenvoor de in haar ogen veel te economisch georiënteerde Wereldbank.Recht op ontwikkelingEen tweede invalshoek is om niet uit te gaan van de mate waarin individuelevermogens tot gelding kunnen komen, maar van een vooraf gegeven set van individuelerechten. Ook die benadering kent een lange traditie, en klinkt zeker delaatste vijftien jaar steeds vaker door in debatten over ontwikkelingshulp. Intoenemende mate wordt de vraag gesteld hoe rechten inhoud zouden moeten krijgenop mondiaal niveau. Waarom gelden noties van rechtvaardigheid tot nu toewel in eigen land, en niet elders? Of, zoals het in het redactioneel commentaar vaneen themanummer van The Economist (2004) werd geformuleerd: “Why justice athome and charity abroad?” ‘Cosmopolitische’ ethici hebben het concept vanglobal justice verder uitgewerkt (zie Pekelharing 2009). Met name Pogge (2005,2008) is bekend geworden door zijn redenering dat iedereen actief verantwoordelijkheiddraagt voor (het voortbestaan of opheffen van) armoede. Hij gaat zelfs zover dat hij het befaamde eerste Millennium Development Goal (mdg), (halveringvan de armoede in 2015) een misdaad tegen de mensheid noemt, omdat dezeimpliceert dat in 2015 de helft van de mensheid nog steeds in armoede ‘mag’ leven.De institutionele pendant van een universeel rechtvaardigheidsbegrip wordtgevormd door het fijnmazige vn-systeem van de rechten van de mens. Dat bevateen opsomming van universele rechten en daarmee van een (morele, juridische enpolitieke) verplichting om die op mondiale schaal te realiseren. Er is inmiddels eenindrukwekkende verzameling rechten afgekondigd, zoals de Universal declarationof human rights (1948), de Declaration on the right to development (1986), deVienna declaration on human rights (1993) – waarin de politieke rechten formeelgelijk gesteld werden aan economische en sociale rechten – en de Rome declarationon world food security (1996). De vn hebben de afgelopen jaren via het werk vanverschillende task forces duidelijk proberen te maken waarom het redeneren intermen van mensenrechten een gepast fundament is voor ontwikkelingsdenken.Het denken in termen van rechten is echter niet voor iedereen de best mogelijkeonderbouwing van ontwikkelingshulp. Die spanningsvolle relatie is voor een deelterug te voeren op het feit dat mensenrechten op verschillende manieren ingevuldkunnen worden. Mensenrechten worden al snel opgevat als politieke rechten(vrijheid van vereniging, het recht niet gemarteld te worden), terwijl de wereldvan ontwikkelingshulp, als ze al redeneert in termen van rechten, meer belanghecht aan economische en sociale rechten. Veel landen in het Zuiden verwijten dewesterse landen dat ze met de mond de ondeelbaarheid belijden van burger- enpolitieke rechten aan de ene kant en economische, sociale en culturele rechten aande andere kant, maar zich in de praktijk toch weinig gelegen laten liggen aan de