Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

ontwikkeling begrijpen79Ghana in 1957), erfden de regeringen een construct dat niet echt doorleefd engeliefd was, dat niet paste bij de ontwikkelingsfase van het land en niet gebaseerdwas op natuurlijke grenzen en verbanden. De verwachting was dat ze van zichzelfdemocratische natiestaten konden maken. “They might as well have left Ugandansthe instruments of the London Philharmonic Orchestra and told them to playBeethoven’s Ninth Symphony”, zo concludeert Dowden (2009: 41), de directeurvan het Royal African Institute in Londen. De eerste tien jaar na de onafhankelijkheidin Afrika gaat het overigens nog goed: het systeem dat van de koloniale heersersis geërfd, maakt private investeringen mogelijk en levert goed onderwijs engoede gezondheidszorg. Dat leidt tot hoge groeicijfers in Afrika – gemiddeld meerdan vijf procent per jaar, hoger dan ooit tevoren. Ook de relatief goede weersomstandighedenin die periode werkten daar aan mee.Gaandeweg stort het bouwwerk echter in – informele verhoudingen krijgen deoverhand, corruptie stijgt, rivaliserende elites streven steeds nietsontziender naarde macht, en tot overmaat van ramp beginnen de legers zich als eigenstandigebelangengroep te manifesteren (Van der Veen 2004). Bovendien werken de weersomstandighedennu tegen: er volgen jaren van grote droogtes. Als in 1966 deeerste Ghanese leider Nkrumah wordt afgezet, is dat een opmaat tot het ineenstortenvan een serie regimes – en achter die regimes storten ook snel de instituties inelkaar. Vanaf de jaren zeventig kent Afrika nauwelijks nog een goed functionerendstelsel van gezondheidszorg of onderwijs en de aanvankelijk redelijke Afrikaanseuniversiteiten kwijnen weg. Ook het politieke systeem kraakt op alle mogelijkemanieren. Het is de periode van de absolute heersers, die onder invloed van deKoude Oorlog voldoende politieke, financiële en militaire steun krijgen om overeindte blijven, met alle gevolgen van dien – van Mobutu die vanuit de DemocratischeRepubliek Congo (‘Zaïre’) niet alleen vijf miljard dollar naar zijn Zwitsersebankrekeningen wist over te maken, maar zijn hoofdstad ook versierde met replica’svan de koninklijke paleizen uit Peking, tot de heerser van Ivoorkust, FelixHouphouët-Boigny, die de replica van de Sint Pietersbasiliek in zijn geboorteplaatsYamoussoukro liet bouwen – nog steeds de grootste kerk ter wereld, waar voor degoede kijker in het glas-in-lood een zwart gezicht te herkennen is, dat van depresident zelf. De eenpartijstaten worden snel eenpersoonsstaten, en na de EneGrote Man komt de Ene Grote Militaire Man: er zijn zeker veertig militaire coupsin de eerste twee decennia na de onafhankelijkheid – en maar drie keer kwam debevolking succesvol daartegen in opstand.Slechts een enkeling wist in een etnisch divers land iets als een gedeelde nationaleidentiteit tot stand te brengen, zoals Senghor van 1960 tot 1984 in Senegal enNyerere in Tanzania van 1964 tot 1985. De laatste volgde het koloniale voorbeeldvan de eenheidstaal door een algehele introductie van het Kiswahili, vergelijkbaarmet de manier waarop Sukarno eerder Indonesië verenigde met de creatie van eennieuwe taal, het Bahasa Indonesia. Als in de jaren negentig de Koude Oorlog ten