Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

62 minder pretentie, meer ambitienomie van landen bepleit – allemaal formuleringen die keurig passen binnen degeschetste benadering van ontwikkeling als versnelde modernisering.Bovendien is het zaak bovenstaande formulering van ontwikkeling te lezen als eenschets van richtinggevende noties, niet als een precies institutioneel schema. Zobetekent een productieve economie niet per se grootschalige industriële productie,behelst een responsieve overheid niet per se een systeem van representatievedemocratie, en vergt een open samenleving niet per se dat de vrijheid vanmeningsuiting boven alles gaat of dat groepsbelangen niet erkend worden. Deprecieze wijze waarop de dimensies worden uitgewerkt, zijn de uitkomst vangeschiedenis en deliberatie, en zeker niet de enige mogelijkheid. Met bovenstaandeomschrijving is evenmin gezegd hoe ontwikkeling precies verloopt. Het iszeer de vraag of ontwikkelingstrajecten in het Zuiden exact de paden volgen diehet Westen in de negentiende eeuw heeft ingeslagen.Ontwikkeling, opgevat als versnelde modernisering, is wel wat Japan bereikte nade Meiji Restauratie van 1868, toen het zich uit een zelfopgelegd isolementontwikkelde van een geïsoleerde achterafplaats tot een wereldmacht. Het is ookwat Zuid-Korea bereikte vanaf 1962 toen het zich ontwikkelde van een arme,zwakke, machteloze post-conflictstaat tot wat het is vandaag – een land dat rijkeris dan Nieuw-Zeeland of Tsjechië. Het is bovendien wat Brazilië ambieert, en hetis ook de droom van veel mensen en landen in Afrika en Zuid-Azië.In de loop van de tijd zijn de nodige pogingen gedaan om ontwikkelingstrajectenbeter in kaart te brengen. Dat heeft een intrinsieke waarde: het is interessant om tebegrijpen hoe landen zich ontwikkeld hebben, of het nu gaat om Nederland of omMauritius. Het heeft echter ook een instrumentele waarde. Het ligt immers voorde hand om te proberen lessen te trekken uit de geschiedenis van andere landen.Nu is dat een ingewikkelde aangelegenheid. Vergelijkingen gaan altijd mank. Geenenkele land is geheel vergelijkbaar met een ander land, en wat één of twee eeuwengeleden mogelijk was, is dat nu zeker niet zonder meer. Zorgvuldigheid is dusgeboden. Tegelijkertijd zou het jammer zijn om niet te proberen van de geschiedeniste leren – hoe moeilijk dat ook is, en hoe zeer de lessen ook vatbaar zijn voorkritiek.Als één ding de geschiedenis van zestig jaar gerichte ontwikkelingshulp karakteriseert,is het wel de herhaalde confrontatie met het gegeven dat er geen simpeleschema’s bestaan die de hiërarchie tussen de economische, politieke, bestuurlijkeen sociale dimensie aangeven als het gaat om het realiseren van ontwikkeling. Deverleiding was steeds groot om te komen met Het Grote Antwoord. In elke periodewerd een ander antwoord verheerlijkt, wat dan op termijn steevast leidde totde erkenning dat andere dimensies ook van belang zijn.