Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

de opgave voor de toekomst185hulpgeld omzetten in een slecht stelsel van landbouw, gezondheidszorg of onderwijs,kan het geld wellicht beter rechtstreeks gegeven worden aan de mensen diebehoefte hebben aan diensten op het terrein van landbouw, gezondheidszorg ofonderwijs. In Latijns-Amerika zijn successen geboekt met cash transfer programma’s,waarbij burgers geld krijgen als ze bijvoorbeeld hun kinderen naar schoollaten gaan. Op deze manier wordt hulp direct gekoppeld aan resultaten, want zonderschoolresultaten krijgt men geen geld. Ook buiten Latijns-Amerika zijn deafgelopen tien jaar dergelijke programma’s gestart. Het zijn er bij elkaar zekerzeventig verspreid over dertig landen en daarmee worden inmiddels 150 tot 200miljoen begunstigden bereikt. In Latijns-Amerika en het Caribische gebied betrefthet meer dan twaalf procent van de bevolking (Fiszbein en Schady et al. 2009; iloen who 2009; Valencia Lomeli 2009). Nog een slag verder gaan constructies waarbijburgers vouchers krijgen die ze kunnen inwisselen bij de school of de kliniek vanhun keuze (Easterly 2001a, 2008b). Dat zorgt voor druk op de aanbieders van diensten,al werkt een dergelijke constructie alleen als er ook echt iets te kiezen valt (endat is af en toe het geval in urbane, maar zelden in rurale gebieden).Een andere vorm van hulp die direct naar gebruikers van diensten gaat, is hetopzetten van onderlinge verzekeringen, bijvoorbeeld voor de kosten vanmedische zorg of voor ongevallen. Dergelijke constructies zijn lastig, zeker nietoveral mogelijk, en kosten veel tijd. Ze dragen wel bij aan sociaal beleid dat nietlanger het karakter heeft van een eenmalige gift van donoren, maar dat totonderdeel wordt van een consistent eigen beleid van een land. Er bestaat hier eenparallel met de manier waarop goed honderd jaar geleden in Europa sociaal beleidvan start ging. Nederland in het bijzonder kent een traditie waarin kleine onder -linge verzekeringen van werknemers en boeren ontstonden op het gebied vanbedrijfsongevallen en ziektekosten, later voor invaliditeit en ouderdom, en noglater voor werkloosheid. Die onderlinge verzekeringen zijn in de loop van de tijdsteeds omvangrijker geworden – wat ook nodig was vanuit het perspectief vanrisk pooling – en pas na de Tweede Wereldoorlog verstatelijkt tot algemeneregelingen die ook voor niet-werknemers gingen gelden. Op een vergelijkbarewijze wordt ook in Aziatische landen sinds enkele decennia het sociaal beleidgaandeweg steeds meer een onderdeel van breder beleid en steeds meer erkend alsinvestering (Mkandawire 2004).Ook bij de vormgeving van specifieke hulpprogramma’s zelf valt beter te letten ophet voorkomen van hulpafhankelijkheid. Neem als voorbeeld de productive safetynets in Ethiopië – een variant van de elders al langer succesvolle Food for Workprojecten. Ethiopië heeft de afgelopen decennia te maken gehad met perioden vangrote droogte, die zo ernstig waren dat ze de voorpagina’s van westerse krantenhaalden. Om voorbereid te zijn op een mogelijke volgende droogte, was de verleidingbij donoren groot om via het World Food Programme van de vn grotehoeveelheden voedsel in reserve te houden. Er is inmiddels echter een intelligen-