Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

88 minder pretentie, meer ambitieverder. Ze introduceerden een systeem van identiteitskaarten waarin de etnischeafkomst werd gespecificeerd. En omdat de afkomst niet was bijgehouden, hanteerdenze een simpele formule: iedereen met meer dan tien koeien was een Tutsi,iedereen met minder een Hutu. Er werd een overheidsapparaat opgezet met alleenTutsi’s, en toen de Belgen het onderwijs in de jaren dertig aan de katholieken overdroegen,beval de bisschop ter plekke zijn missionarissen om alleen Tutsi’s onderwijste geven. Gaandeweg kregen de Tutsi’s zo alle leidende posities en aan heteind van de jaren dertig was de zojuist georganiseerde etniciteit het leidende maatschappelijkeorganisatieprincipe geworden. Eind jaren vijftig leidde dit tot deeerste onlusten, waarna de Belgen in paniek probeerden om van kant te wisselenen op te komen voor de Hutu’s. Dat haalde weinig uit. Toen na de onafhankelijkheidin 1962 de instituties verder vorm moesten krijgen, werden ze op hetbestaande etnische grondpatroon geënt. Het resultaat is bekend. Interveniëren inRwanda zonder begrip van deze geschiedenis leidt tot constructies die niet zullenbeklijven.Dat etniciteit in Afrika zo’n duidelijke politieke betekenis heeft gekregen, is dusin de eerste plaats te danken aan de kolonisatoren. Na de dekolonisatie zette depolitisering van etniciteit verhevigd door. Afrikaanse politici ontdekten datetniciteit een krachtige mobilisator was in de strijd om de macht en het neopatrimonialestaatssysteem versterkte het belang van etniciteit nog eens. Politiekeen economische factoren waren zo debet aan een etnisering van Afrika (Chabal enDaloz 2006; Chabal 2009).ReligieOp een vergelijkbare wijze is ook religie een factor van belang (geworden). Religieis in veel gebieden in de wereld in het publieke domein sterker aanwezig dan ooit.Van de onttovering van de wereld, zoals Weber dat ooit noemde, blijkt geensprake. Het aantal mensen dat zichzelf als religieus ziet neemt wereldwijd toe; inAzië is dat momenteel 50 procent van de bevolking, in Europa 60 procent en inAfrika zelfs 91 procent (Jenkins 2007). Bovendien ontstaan nieuwe religieuze stromingen– zo heeft de Pinkstergemeente sinds de Tweede Wereldoorlog 400miljoen nieuwe leden, dat is meer dan het inwoneraantal van de Verenigde Staten.Ook ‘verplaatsen’ religies zich – de Pinkstergemeente kent aanhangers tussen denieuwe middenklasse in Brazilië, de allerarmsten in Sub-Sahara Afrika en de bergvolkenin India. Eenvijfde van de moslims woont inmiddels in Afrika.Voor veel mensen is religie een essentieel onderdeel van hun identiteit. In veellanden heeft religie politieke eenheid, taal en structuur gebracht. Religie doet watde natiestaat veel minder kan – alle successen van nationale voetbalelftallen tenspijt (Chabal 2009; Ellis 2007; Kennedy 2004; Soares en Otayek 2007). Een keerzijdeis er ook: de (politieke) articulatie van religie speelt een steeds grotere rol inconflicten (undp 2004). Is etniciteit een lont geworden die het vuur kan aanste-