Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

ontwikkeling begrijpen77de nodige schokken gepaard gegaan. Natievorming in Europa liep hand in handmet oorlogsvoering – in de woorden van Tilly e.a. (1985): “States make war andwar makes states.”Met alle vergelijkingen die worden gemaakt tussen de wijze waarop Afrika enAzië zich ontwikkeld hebben in de afgelopen halve eeuw, is het van belang tebeseffen dat het kolonisatieproces in Azië van veel oudere datum is dan dat inAfrika. Dat heeft grote consequenties gehad. India had in de negentiende eeuw aleen van de grootste spoorwegnetwerken in de wereld, een goed opgeleid ambtenarencorps,en zelfs een beginnende politieke elite. Hier konden zich langdurignieuwe instituties vormen. De invoering van het befaamde cultuurstelsel in Indonesiëdateert evenzeer van het midden van de negentiende eeuw. De kolonisatievan Afrika moest toen nog beginnen. In Afrika begint het kolonisatieproces feitelijkals Frankrijk in 1871 Tunesië binnenvalt en het Verenigd Koninkrijk het jaardaarop inzet op de heerschappij over Egypte. Daarvoor waren de Europeanenalleen aanwezig aan de kust via handelsposten en forten. Lange tijd was meer ookniet nodig om geld te verdienen: de slaven werden aangevoerd door lokale tussenhandelaren.Vanaf 1800 verschoof de handel naar agrarische producten diebinnenlands gemaakt moesten worden. Pas na 1850 ontstaat de behoefte om detussenhandelaren uit te schakelen en de controle op de productie te vergroten. Diebehoefte voegt zich bij een proces van westerse natievorming dat tot uitdrukkingkomt in buitenlands expansionisme. Voeg daarbij dat er rond 1870 diamanten enrond 1880 goud gevonden wordt in Zuidelijk Afrika en de opmaat voor de Scramblefor Africa is gegeven (Reid 2009).Vóór 1870 waren er nauwelijks Europese bezittingen in Afrika, na 1914 waren ermaar twee landen onafhankelijk: het in 1847 gestichte Liberia en het enige land datzich met succes verzet had tegen westerse bezetting, Ethiopië, dat in 1896 de Italiaanselegers terug had gewezen. Tijdens de conferentie van Berlijn van 1884verdeelden de westerse mogendheden onder leiding van Bismarck het continentmet atlas en liniaal op tafel. Er mochten zelfs landen meedoen die daarvoor geenkoloniën hadden gehad: België – of, preciezer, Koning Leopold als privépersoon –kreeg Kongo, dat ongeveer tachtig keer zo groot was als België zelf, en het onbeduidendePortugal kreeg enorme landen als Mozambique en Angola, mede omdathet onder protectie van de Britten stond (Pakenham 1991; Wesseling 2003). Dewesterse landen verdeelden Afrika wel op papier, maar ze moesten het daarna nogwel veroveren, in kaart brengen en van een fysieke en institutionele infrastructuurvoorzien, en er, minstens in formele zin, naties van maken. Ontdekkingsreizigers(Stanley en Livingstone), missionarissen en zendelingen, en de eerste ambtenarentrokken de decennia daarop het Afrikaanse binnenland in. Het werd een rush vande kust het land in, en leidde tot de demarcatie van vaak bizarre territoriale eenhedenmet voorbijgaan aan bestaande verwantschapspatronen binnen Afrika – eenerg heterogeen continent met tweeduizend talen en meer genetische differentiatie