Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

44 minder pretentie, meer ambitiein Nederland de opbouw van een stelsel van sociale zekerheid dat in grote mategebaseerd werd op het model dat enkele decennia eerder in Duitsland was ontwikkelddoor Bismarck. Bismarck was een representant van de Duitse landadel en eenverklaard tegenstander van de opkomende arbeidersbeweging. Tegelijkertijd wildehij het recent gevormde Duitsland een duidelijke machtsbasis geven en tot eeneenheid smeden. Dit bracht uitgerekend de autoritaire Bismarck ertoe als eerste inEuropa een sociaal zekerheidsstelsel te ontwikkelen – zonder er overigens ooitformeel met arbeidersorganisaties over te overleggen. In 1871 introduceerde hij eenongevallenverzekering, in 1883 een ziektekostenverzekering en in 1889 een ouderdoms-en arbeidsongeschiktheidsverzekering. De regelingen zouden model staanvoor wat verder in West-Europa in de decennia daarna zou gebeuren. Dat vooralautoritaire regimes aan de wieg stonden van socialezekerheidsarrangementen gingdaarbij ook op voor andere landen. Het ‘eigen’ westers verzorgingssysteem is danook in belangrijke mate een constructie die teruggaat op de angst van de middenklasseen de elites voor chaos, opstand, criminaliteit en besmettelijke ziekten(De Swaan 1988). Een vergelijkbare redenering kun je ook toepassen op ontwikkelingshulp.Eigenbelang als deel van het algemeen belangVanuit het verlichte eigenbelang om rust te creëren is het een kleine stap omeigenbelang over te laten lopen in algemeen belang. Ontwikkelingshulp wordt daneen bijdrage aan mondiale overleving. Het startpunt van deze variant is het gegevendat landen op een aantal wezenlijke gebieden van elkaar afhankelijk zijn(geworden). Deze variant krijgt in snel tempo meer nadruk. Dat is in hoge mate tedanken aan de sterk gegroeide aandacht voor klimaatvraagstukken en het besef datdeze onoplosbaar zijn zonder de landen in het Zuiden. Ook is het besef van interdependentiein snel tempo gegroeid. Globalisering, in de jaren negentig vooralgetoonzet als het verstrengeld raken van economieën, heeft evenzeer consequentiesop andere terreinen. Als goederen zich in een globaliserende wereld verplaatsen,dan verplaatsen ook mensen, kennis, vuile lucht, financiële stromen en culturenzich, en ontstaan er ook op dat front wederzijdse afhankelijkheden. Datverdient voldoende analyse. In de volgende paragraaf gaan we er daarom apart,meer uitgebreid op in.2.4 interdependentiesDemografische veranderingenToenemende interdependentie treedt alleen al op onder invloed van demografischeveranderingen. De consequenties daarvan zijn enorm. Tussen 1950 en 2009werd de wereldbevolking ruim tweeënhalf keer zo groot: ze groeide van 2,5 naar6,8 miljard – dat zijn ook belangrijke getallen als het gaat om een weging van devraag hoe groot de ‘ontwikkelingsopgave’ was. (Deze ontwikkelingsopgave werdoverigens ironisch genoeg nog groter dankzij de ontwikkelingsinspanning: de