Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

146 minder pretentie, meer ambitiewinkel voor hen aan te schaffen – waarna de kinderen (als ze zich ongezien wanen)het boek weer terugverkopen aan de winkel. Het generaliseren van deze inzichtenin een goede donorstrategie wil nog niet goed lukken.Je kunt het ook anders formuleren: het impliciete idee over hulp dat in het Westenal meer dan zestig jaar wordt aangehangen, is het idee dat hulp altijd goed is. Washet maar zo simpel. Het effect van hulp is zeker niet per definitie positief. Hulpheeft niet alleen een ‘eerste orde effect’: een effect in de vorm van een school, eenkliniek of kunstmestsubsidie. Hulp heeft ook een ‘tweede orde effect’: een afhankelijkheidsrelatie.Hulp doet iets met mensen dat verdergaat dan het al dan nietverlichten van een probleem – het constitueert ook een nieuwe verhouding tussenmensen, het creëert verwachtingen en afhankelijkheden, het vestigt gewoontenen leert mensen – gewild of ongewild – hoe te handelen (Chatterjee 2004; Lewisen Moss 2006; Li 2007).Het probleem is dat donoren niet goed weten hoe ze daarmee om moeten gaan. Erbestaat wel aandacht voor een aantal negatieve effecten van hulp, zoals de mogelijkemilieueffecten van een dam, of de ontwrichting die ontstaat als er een wegwordt aangelegd door een gebied met ‘inheemse’ volken, maar hoe rekening tehouden met de manier waarop hulp het perspectief van de betrokkenen op dewereld verandert, wordt nauwelijks gethematiseerd. De Paris Declaration uit 2005is in dat opzicht illustratief. Deze reduceert het probleem van hulp tot hetprobleem van suboptimale ‘effectiviteit’. Er is inmiddels brede erkenning voor hetfeit dat niet alle hulpgelden een maximaal rendement halen – er wordt de laatstejaren niet voor niets in bijna iedere beleidsnota onderstreept dat effectiviteit vooropstaat.Donoren willen slechts effectieve hulp geven, en rapporteren daar ooksteeds meer over – Nederland voorop met zijn ook in internationaal opzicht geprezenresultatenverantwoording (Ministerie van Buitenlandse Zaken 2009c). Dergelijkebenaderingen gaan er echter van uit dat, als een of andere vorm van hulp hetene gewenste effect bereikt, alles in orde is. Dat er ook nog andere, minder wenselijkeeffecten op zouden kunnen treden, blijft buiten beeld. Men bepaalt zich er toeom te meten hoe de inzet van middelen zo geoptimaliseerd kan worden dat er eenmaximaal rendement ontstaat. ‘Bijwerkingen’ worden niet gemeten – maar ookniet op een andere manier getraceerd.Er is nog weinig systematisch onderzoek gedaan naar de negatieve effecten vanhulp – het meeste nog rond humanitaire hulp in crisissituaties (Anderson 1999,Polman 2008) en naar de monetaire effecten van hulp (Moss et al. 2008; Rajan enSubramanian 2007). Voor een deel komt dit doordat het feit dat hulp negatief kandoorwerken bij mensen binnen de wereld van ontwikkelingshulp zelden scherpop het netvlies staat, en voor een deel ook door methodologische problemen. Demoeilijkheden die vastzitten aan onderzoek naar de vraag of hulp wel leidt totontwikkeling, plagen ook onderzoek met de vraag naar de negatieve effecten. Al