Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

de opgave voor de toekomst181groter. De opbouw van instituties in postconflictsituaties is een moeizaam proces.De ervaring leerde dat landen waar heersende regimes zijn afgezet, zoals Irak enAfghanistan, veel lastiger zijn om te vormen dan velen hadden gedacht, aangezieninstituties niet simpelweg uit de grond te stampen zijn. Tekenend is de evaluatiedie Kaplan (2009) geeft van de Amerikaanse ervaringen in Irak: “The significantreduction in violence in Iraq since the middle of 2007 has been based largely onfour years of hard-won knowledge of Iraq’s complex tribal and sectarian politicsthat allowed local commanders to follow a template for governance in Iraq thathas existed for centuries and which even dictators like Saddam Hussein had torely on.” Diezelfde ervaring geldt Afghanistan. De internationale gemeenschap isook al een aantal jaren zonder groot succes in de weer om plannen en strategieënte formuleren voor ‘fixing the failed state of Afghanistan’. Men gaat daarbij tewerk, zo schrijft Van Bijlert (2009) in een voorstudie voor dit rapport, alsof destaat een tabula rasa is. Er is geen oog voor de realiteit van de bestaandeinstitutionele structuren, culturen, tradities en herinneringen. Zo bestaat er inAfghanistan wel een idee over de staat, maar dat is geïnformeerd door hetverlichte leiderschap van koning Abdul Rahman Khan en herinneringen aan hetcommunistisch systeem met coupons en subsidies. Een dergelijke staatsopvattingstrookt niet erg met een westerse liberale democratie. Ook kan een Weberiaansebureaucratie niet zomaar worden ingevoerd in een land met een sterk patronage -systeem, waarbij iedereen probeert de juiste (lees: machtigste) contacten(waseta’s) te hebben en waarin het juist onethisch is om clanleden, familieleden,maar ook buren en collega’s geen diensten te verlenen als je iets voor ze zoukunnen betekenen. Het politieke systeem is bovendien doordrenkt met eeninsider-outsider logica die slecht past bij een liberaal democratische staat.Insluiting vindt immers vooral plaats na dreiging en machtsvertoon. De oudekrijgsheren en commandanten zijn zo opgenomen in het politieke systeem,bijvoorbeeld als parlementariër of minister. Ze gebruiken hun invloed vervolgensom hun (legale en illegale) handel vrij te stellen of hebben persoonlijke controleover delen van het veiligheidssysteem, niet zelden dankzij hun vermogen omgrote aantallen gewapende mannen te mobiliseren. “Fixing Afghanistan’ has thuslargely become an intellectual exercise, with intelligent people drafting projectdesigns – on issues such as governance, institutional reform, counter-narcotics,anti-corruption, social outreach or gender-equality – which posses an internallogic, but have very little relation to the realities on the ground” (Van Bijlert 2009:166). Het is niet voor niets dat dfid in 2007, nadat de verwachte successenuitbleven, een project Understanding Afghanistan startte, waarbij cultureelantropologen werden ingevlogen met voldoende lokale kennis van bevolking entaal om te beschrijven hoe het land ‘echt’ functioneerde.En ondertussen groeit het debat over de vraag of het überhaupt wel mogelijk is ommet militaire interventies staten in te richten. Het succes van de wijze waarop degeallieerden zich na 1945 hadden bemoeid met de staatsopbouw in Japan gold lang