Herkese Lâzım Olan Îmân - Hakikat Kitabevi

midir? Îmânda azlık çokluk olur mu? Îmân mahlûk mudur? Îmân
etmek, insanın elinde midir? Yoksa mü’minler zorla mı îmân etmişdir?
Eğer îmânda zor, cebr varsa, herkesin îmân etmesi neden
emr olunmuşdur? Bunları ayrı ayrı bildirmek çok uzun sürer. Bunun
için herbirinin cevâbını burada ayrı ayrı bildirmiyeceğim. Şu
kadar bilmelidir ki, Eş’arî ve Mu’tezile mezheblerine göre, mümkin
olmıyan bir şeyin yapılmasını, Allahü teâlânın emr etmesi câiz
değildir. Kendisi mümkin ise de, insanların gücü yetmediği şeyleri
emr etmesi de, Mu’tezileye göre câiz değildir. Eş’arîye göre ise, bu
câizdir. Fekat, emr etmemişdir. İnsanın havada uçmasını emr etmek
böyledir. Îmân, ibâdetler ve amellerde, Allahü teâlâ, kullarından
gücü yetmediği şeyleri istememişdir. Bunun için, müslimân
iken deli olan, gâfil olan, uyuyan, ölen kimse, bu hâlinde tasdîk etmekde
değil ise de, müslimânlıkları devâm etmekdedir.
Bu hadîs-i şerîfde, îmânın lügat ma’nâsını düşünmemelidir.
Çünki lügat ma’nâsı, tasdîk ve inanmak demek olduğundan, arab
câhillerinden, bu ma’nâyı bilmiyen kimse yokdur. Nerde kaldı ki,
Eshâb-ı kirâm “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” bilmemiş olsunlar.
Cebrâîl aleyhisselâm, îmânın ma’nâsını Eshâb-ı kirâma öğretmek
istiyordu. Bunun için, Resûlullaha “sallallahü teâlâ aleyhi ve
sellem” islâmiyyetde neye îmân denildiğini sormakdadır. (Îmân
demek), keşf ile bularak veyâ vicdânla bularak, yâhud bir delîl ile
aklın anlaması yolundan veyâ seçilmiş, beğenilmiş bir söze güvenerek
ve uyarak, belli altı şeye cân ve gönülden inanmak ve dil ile de
söylemekdir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” de, îmânın
belli altı şeye inanmak olduğunu şöyle bildirdi:
1 - Bu altı şeyden birincisi, Allahü teâlânın vâcib-ül-vücûd ve
hakîkî ma’bûd ve bütün varlıkların yaratıcısı olduğuna inanmakdır.
Dünyâ âleminde ve âhiret âleminde bulunan herşeyi, maddesiz,
zemânsız ve benzersiz olarak yokdan var eden, ancak Allahü
teâlâdır diye kesin inanmakdır. [Her maddeyi, atomları, molekülleri,
elementleri, bileşikleri, organik cismleri, hücreleri, hayâtı,
ölümü, her olayı, her reaksiyonu, her çeşid kuvveti, enerji nev’lerini,
hareketleri, kanûnları, rûhları, melekleri, canlı cansız her varı,
yokdan var eden ve hepsini, her ân varlıkda bulunduran, yalnız
Odur.] Âlemlerde olan herşeyi, [hiçbiri yok iken, bir anda] yaratdığı
gibi, [her zemân, birbirlerinden de var etmekdedir. Kıyâmet
zemânı gelince, herşeyi bir ânda] yine yok edecekdir. Her varlığın
hâlıkı, yaratanı, sâhibi, hâkimi Odur. Onun hâkimi, âmiri, üstünü
yokdur diye inanmak lâzımdır. Her üstünlük, her kemâl sıfat,
Onundur. Onda, hiçbir kusûr, hiçbir noksan sıfat yokdur. Dilediğini
yapabilir. Yapdıkları, kendine veyâ başkasına fâideli olmak için
– 20 –