Herkese Lâzım Olan Îmân - Hakikat Kitabevi

îfler [Peygamberimizin “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” sözleri]
de, muhkem ve müteşâbih olmak üzere iki kısmdır. Bunları tefsîr
etmek mecbûriyyeti, islâm dîninde (İctihâd) müessesesinin kurulmasına
sebeb olmuşdur. Peygamberimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve
sellem” de, bizzat ictihâd yapmışdır. Onun ve Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü
teâlâ anhüm ecma’în” yapdıkları ictihâdlar, İslâm bilgilerinin
temelidir. İslâm dînini yeni kabûl eden kavmlerin, kendi dinlerine
göre mukaddes saydıkları şeylerin islâm dînindeki hükmünün
ne olduğunu, islâm dîninin bunlar hakkında nasıl hükm etdiğini sordukları
zemân, islâm âlimleri bunlara cevâblar vermişlerdir. Bunlardan
i’tikâd, îmân ile ilgili mes’elelerin hâl edilmesi, cevâb verilmesinden
(Kelâm) ilmi meydâna gelmişdir. Kelâm âlimlerinin islâmı
yeni kabûl edenlere, eski dinlerinin niçin yanlış olduğunu mantıkî
bir tarzda isbât etmeleri îcâb ediyordu. Kelâm âlimleri “rahime-hümullahü
teâlâ” bu mes’eleleri çözmek için çok uğraşdılar. Birçok
hakîkatler ve çok kıymetli mantık ilmi ortaya çıkdı. Bir yandan da,
yeni müslimân olanlara Allahü teâlânın var ve bir olduğunu, ebedî
olduğunu, doğmamış ve doğurmamış olduğunu, onların anlıyacağı
tarzda anlatmak ve şübhelerini ortadan kaldırmak îcâb ediyordu.
Kelâm âlimleri “rahime-hümullahü teâlâ” bu işde çok muvaffak oldular.
Bu mukaddes vazîfeyi yapmakda, müslimân fen adamları da,
kelâm âlimlerine yardımcı oldular. Meselâ, yıldızlara kudsiyyet veren
Sâbiî ve Veseniye ismindeki putperestleri, bu yanlış i’tikâddan
uzaklaşdırmak için, mantık ve hey’et [astronomi] âlimi Ya’kûb bin
İshak El-Kindî senelerce uğraşdı ve sonunda onlara, düşüncelerinin
yanlış olduğunu vesîkalarla isbât etdi. Ne yazık ki, kendisi, eski Yunan
felesoflarının sapık fikrlerinin te’sîrleri altında kalarak Mu’tezilî
oldu. 260 [m. 873] de, Bağdâdda vefât etdi.
Beşinci Abbâsî halîfesi Hârûnürreşîd [1] zemânında, Bağdâdda
(Dâr-ül-hikmet) isminde bir müessese kurulmuşdu. Bu müessese
büyük bir terceme bürosu idi. Yalnız Bağdâdda değil, Şâmda, Harrânda,
Antakyada da, böyle ilm merkezleri kurulmuşdu. Buralarda
yunancadan ve latinceden eserler terceme edildi. Hind, Fars kitâbları
da bunlara eklendi. Ya’nî hakîkî (Rönesans) [Eski kıymetli
eserlere dönüş] ilk def’a Bağdâdda başladı. İlk olarak Eflâtûnun,
Porphyriosun, Aristotelesin [Aristonun] eserleri arabîye terceme
edildi. İslâm âlimleri “rahime-hümullahü teâlâ” bunları dikkat ile
tedkîk etdiler. Yunan ve Latin filozoflarının ba’zı fikrlerinin doğru,
ekserîsinin de hatâlı, bozuk olduğunu isbât etdiler. Bunların,
(Muhkem) olan âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler, akllarına ve man-
[1] Hârûn Reşîd, 193 [m. 809] da Tûsda vefât etdi.
– 451 –