Herkese Lâzım Olan Îmân - Hakikat Kitabevi

cileri buna (inâyet-i ezeliyye) dedi. Bütün varlıklar, o kazâdan
meydâna gelmişdir. Ezeldeki ilmine uygun olarak, eşyânın var olmasına
da (Kazâ ve kader) denir. Kadere îmân etmek için iyi bilmeli
ve inanmalıdır ki, Allahü teâlâ, birşeyi yaratacağını ezelde irâde
etdi, diledi ise, az veyâ dahâ çok olmaksızın, dilediği gibi var olması
lâzımdır. Olmasını dilediği şeylerin var olmaması ve yokluğunu
dilediği eşyânın var olması imkânsızdır.
Bütün hayvanların, nebâtların, cansız varlıkların [katıların, sıvıların,
gazların, yıldızların, moleküllerin, atomların, elektronların,
elektro-magnetik dalgaların, kısaca her varlığın hareketi, fizik olayları,
kimyâ tepkimeleri, çekirdek reaksiyonları, enerji alışverişleri,
canlılardaki fizyolojik fe’âliyyetler], herşeyin olup olmaması, kulların
iyi ve kötü işleri, dünyâda ve âhiretde, bunların cezâsını görmeleri
ve herşey, ezelde, Allahü teâlânın ilminde var idi. Bunların
hepsini ezelde biliyordu. Ezelden ebede kadar olacak, eşyâyı, özellikleri,
hareketleri, olayları, ezelde bildiğine uygun olarak yaratmakdadır.
İnsanların iyi ve kötü bütün işlerini, müslimân olmalarını,
küfrlerini, istekli ve isteksiz bütün işlerini, Allahü teâlâ yaratmakdadır.
Yaratan, yapan yalnız Odur. Sebeblerin meydâna getirdiği
herşeyi yaratan Odur. (Herşeyi bir sebeb ile yaratmakdadır.)
Meselâ, ateş yakıcıdır. Hâlbuki, yakan Allahü teâlâdır. Ateşin,
yakmakda hiçbir ilgisi yokdur. Fekat, âdeti şöyledir ki, birşeye
ateş dokunmadıkça, yakmağı yaratmaz. [Ateş, tutuşma sıcaklığına
kadar ısıtmakdan başka birşey yapmaz. Organik cismlerin yapısında
bulunan karbona, hidrojene, oksijenle birleşmek ilgisi veren,
elektron alış-verişlerini sağlıyan, ateş değildir. Doğruyu göremiyenler,
bunları ateş yapıyor sanır. Yakan, yanma tepkisini yapan,
ateş değildir. Oksijen de değildir. Isı da değildir. Elektron alış-verişi
de değildir. Yakan, yalnız Allahü teâlâdır. Bunların hepsini,
yanmak için sebeb olarak yaratmışdır. Bilgisi olmıyan kimse, ateş
yakıyor sanır. İlk okulu bitiren bir kimse, (ateş yakıyor) sözünü
beğenmez. Hava yakıyor der. Orta okulu bitiren de, bunu kabûl
etmez. Havadaki oksijen yakıyor der. Liseyi bitiren, yakıcılık oksijene
mahsûs değildir. Her elektron çeken element yakıcıdır der.
Üniversiteli ise, madde ile birlikde enerjiyi de hesâba katar. Görülüyor
ki, ilm ilerledikçe, işin içyüzüne yaklaşılmakda, sebeb sanılan
şeylerin arkasında, dahâ nice sebeblerin bulunduğu anlaşılmakdadır.
İlmin, fennin en yüksek derecesinde bulunan, hakîkatleri
tâm gören Peygamberler “aleyhimüsselâm” ve O büyüklerin
izinde giderek, ilm deryâlarından damlalara kavuşan islâm âlimleri
“rahime-hümullahü teâlâ”, bugün yakıcı, yapıcı sanılan şeylerin,
âciz, zevallı birer vâsıta ve mahlûk olduklarını, hakîkî yapıcının,
– 61 –