1 01 Het gevecht om het publieke domein - Bureau Beke

More documents

Recommendations

Info

Onveiligheid in de stad J.P.L. Burgers * Angst voor criminaliteit en gevoelens van onveiligheid zijn in de loop van de negentiende eeuw steeds meer een stedelijke aangelegenheid geworden. Waar banditisme bijvoorbeeld aanvankelijk vooral het platteland teisterde, vaak in de nasleep van oorlogssituaties, werd in het tijdperk van de verstedelijking en de urbanisatie geweldscriminaliteit steeds meer een stedelijk verschijnsel (Evans, 1998). Waar steden, ook door hun fysieke afgrendeling door middel van wallen, bruggen en stadspoorten, lange tijd symbool stonden voor veiligheid en geborgenheid, werden zij plaatsen waar, althans in de beleving van veel mensen, de misdaad welig tiert. Gevoelens van onveiligheid speelden dan ook een rol in het proces van suburbanisatie dat in de twintigste eeuw steden in een snel tempo deed leeg stromen. De vraag of criminaliteit in steden is toegenomen valt nauwelijks te beantwoorden. Definities van criminaliteit veranderen, registratie van criminaliteit is iets anders dan het voorkomen van criminaliteit en ook de gevoeligheid voor criminaliteit, en daarmee de geneigdheid daar aangifte van te doen, is aan verandering onderhevig. Toch lijkt het aannemelijk dat steden, meer dan kleinere plaatsen en het platteland, kenmerken hebben die gevoelens van onveiligheid genereren. En die gevoelens zijn ook gegrond, in die zin dat ze verbonden zijn met stedelijke vormen van criminaliteit en overlast. Hieronder zal ik drie aspecten aanstippen die in dit verband van belang zijn. Het eerste is de openbare sfeer die eigen is aan steden. Het gaat hierbij met name om plaatsen die gekenmerkt worden door de aanwezigheid van veel, voor elkaar onbekende mensen. Door verdergaande maatschappelijke en geografische schaalvergroting worden mensen hier in toenemende mate geconfronteerd met mensen die in allerlei opzichten anders zijn dan zijzelf. In die openbare sfeer zijn er ook meer mogelijkheden tot diefstal, beroving en bedrog, en ook tot het verdwijnen in de anonimiteit van mensen die criminele activiteiten ontplooien of hebben ontplooid. Het tweede aspect heeft betrekking op het feit dat steden, door de aanwezigheid van grote groepen mensen die dezelfde interesse, smaak of leefstijl hebben, een draagvlak en markt creëren voor allerlei gedragingen. Dat draagvlak is vaak zelfversterkend in die zin dat de aanwezigheid van een bepaalde sociale of fysieke infrastructuur weer nieuwe mensen aantrekt. Dat geldt niet alleen voor bijvoorbeeld operaliefhebbers en * De auteur is socioloog en als hoogleraar grootstedelijke vraagstukken verbonden aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. 25
Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 1, 2001 26 museumbezoekers, maar ook voor druggebruikers en voetbalvandalen. Het derde aspect heeft betrekking op het feit dat steden plaatsen zijn waar concentraties van mensen te vinden zijn die in economische achterstandssituaties verkeren. In dergelijke buurten en wijken is de geregistreerde criminaliteit vaak hoger dan op andere plaatsen en dat worden dan plekken die mensen gaan mijden. Openbaarheid en stedelijkheid De Duitse stadssocioloog Hans-Paul Bahrdt (1961) heeft stedelijke openbaarheid ooit getypeerd als een sfeer van ‘onvolledige integratie’. Het idee – dat overigens door meer stads- en cultuursociologen naar voren is gebracht – is dat steden plaatsen zijn waar mensen voortdurend in situaties verkeren waarin zij geconfronteerd worden met mensen die zij niet persoonlijk kennen. Als er in zulke situatie al sprake is van ontmoetingen, van interactie, dan heeft die altijd een partieel karakter: een klant koopt iets in een winkel, een patiënt bezoekt een specialist in een ziekenhuis, een bezoeker koopt een kaartje voor een museum en een catalogus voor een expositie, mensen zitten in hetzelfde café enzovoort. Richard Sennett (1978) heeft erop gewezen dat wanneer het verkeren met vreemden een dominante trek wordt als gevolg van verstedelijking, er specifieke omgangsvormen tot onwikkeling komen die als civility getypeerd kunnen worden. In plaats dat mensen vreemden met argwaan, vijandigheid en mogelijk gewelddadigheid tegemoet treden, hebben zij gedrag ontwikkeld waarmee de omgang met vreemden een routine is geworden. Die civility betreft vooral allerlei vormen van gestileerd gedrag, waarbij mensen rollen spelen. Dat repertoire aan rolgedrag is essentieel om een stedelijke samenleving te kunnen laten functioneren, betoogt ook Bahrdt. Maar behalve dat verstedelijking tot ‘civility’ heeft geleid, hebben stedelingen ook, en daar hebben Bahrdt en Sennett veel minder oog voor, een habitus ontwikkeld die het mogelijk maakt onaangename confrontaties te vermijden. Langdurig verblijf in een stad maakt mensen street wise. Er wordt zo min mogelijk aanleiding gegeven tot ongewild contact: niemand aankijken, maar iedereen zien. Personal space wordt op allerlei ingenieuze manieren beschermd in trams, bussen, wachtrijen, zalen en op trottoirs, bankjes en pleinen (Goffman, 1971). Degene die deze kunst niet voldoende beheerst, kan, naast andere ongemakken, te maken krijgen met vormen van criminaliteit. Veel bezoekers aan steden vallen door hun gebrek aan specifieke lokale kennis en vaak ook aan vaardigheden om te opereren in grootstedelijke openbare ruimten, relatief gemakkelijk ten prooi aan vormen van kleine criminaliteit. En omdat steden steeds belangrijker zijn geworden als recreatieve en toeristische bestemmingen, is op bezoekers en toeristen gerichte criminaliteit toegenomen. De moderne toerist wapent zich door zo min mogelijk op een toerist te lijken en karakteristiek toeristengedrag, zoals bijvoorbeeld het raadplegen van
Page 1 and 2: 1 Justitiële verkenningen jaargang
Page 3 and 4: Colofon Justitiële verkenningen is
Page 5 and 6: Justitiële verkenningen, jrg. 27,
Page 11 and 12: Verlos mij van des menschen overlas
Page 25: Justitiële verkenningen, jrg. 27,
Page 35 and 36: Nederland vroeger veiliger? De vera
Page 73 and 74: Het gezag van de politie C.D. van d
Page 77 and 78:
Justitiële verkenningen, jrg. 27,
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Voetbalcriminaliteit Veroveren hool
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Openbaar vervoer Reizigers, agressi
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Journaal Het WODC op Internet: www.
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Boeken en rapporten Onderstaande pu
Page 145 and 146:
Schreuders, M.M., F.W.M. Huls, W.M.
Page 147:
Auteursrecht voorbehouden. Behouden
show all

1 01 Het gevecht om het publieke domein - Bureau Beke

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?