1 01 Het gevecht om het publieke domein - Bureau Beke

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 1, 2001 6
kwalen en ervaart zijn medemensen als lastpakken die dezelfde vrijheid
opeisen die hij zich permitteert.’ De auteur betoogt tenslotte dat de
spanning tussen het private en het publieke domein verminderd kan
worden door persoonlijke autonomie te beperken en tegelijk de persoonlijke
levenssfeer meer te beschermen.
Vervolgens komen twee artikelen aan bod waarin de huidige
onveiligheidsgevoelens aan een analyse worden onderworpen. Volgens
stadssocioloog J.P.L Burgers is het aannemelijk dat steden, meer dan kleinere
plaatsen en het platteland, kenmerken hebben die gevoelens van
onveiligheid genereren. Hij onderscheidt drie aspecten aan stedelijke
vormen van criminaliteit en overlast. Op de eerste plaats worden steden
gekenmerkt door een openbaar domein waarin veel, voor elkaar onbekende
mensen vertoeven. In dat domein zijn er meer mogelijkheden tot
verdwijnen in de anonimiteit en daarmee voor diefstal, beroving en bedrog.
Op de tweede plaats creëren steden, door de aanwezigheid van
grote groepen mensen die dezelfde interesse, smaak of leefstijl hebben,
een draagvlak en een markt voor allerlei gedragingen zoals bezoek aan
voetbalwedstrijden, uitgaan of drugsgebruik. Tenslotte zijn in steden
concentraties van mensen te vinden die in economische achterstandssituaties
verkeren.
G.N.G. Vanderveen vraagt zich in haar bijdrage af of onveiligheidsgevoelens
de laatste drie decennia zijn toegenomen. Zij maakt daarbij
een onderscheid tussen de mate van onveilige gevoelens (intensiteit) en
de aard ervan (kwaliteit). Op basis van slachtofferonderzoeken concludeert
ze dat de mate van onveiligheidsbeleving weinig veranderd lijkt te
zijn. Wat de veranderde aard betreft bespreekt ze een drietal processen,
te weten individualisering, veranderde beeldvorming in de media en ervaringen
met normovertredingen, waardoor mensen in toenemende
mate gevoeliger zijn geworden voor risico’s. Deze ontwikkelingen culmineren
in een nieuwe mentaliteit waaruit spreekt dat mensen überhaupt
niet meer bereid zijn risico’s te lopen. De auteur noemt dat ‘riskism’: de
behoefte aan een risicovrije samenleving, waarin iedere ongewenste gebeurtenis
door regels en strenge handhaving bestreden dient te worden.
Het toenemende jeugdgeweld wordt dikwijls toegeschreven aan de
groeiende intolerantie van jongeren, die ten dele het gevolg zou zijn van
het onvermogen van ouders om hun kinderen tolerante waarden bij te
brengen. Q.A.W. Raaymakers, J.T.C. van Hoof en T.F.M. ter Bogt gaan in
hun bijdrage na in hoeverre deze veronderstellingen kloppen. Zij bestuderen
daartoe de ontwikkeling van intolerante waarden in de laatste drie
decennia en gaan na in hoeverre jeugdigen en volwassenen uitdrukking
geven aan die waarden. Wat blijkt is dat er enerzijds een ontwikkeling is
die een consistente toename van intolerantie in het economische domein
te zien geeft (minder solidariteit met minder bedeelden) en anderzijds
een ontwikkeling die een afname van intolerantie in het culturele
domein laat zien (grotere acceptatie andersdenkenden). Wat die eerste
trend betreft wijken ouderen en jongeren nauwelijks van elkaar af; wat