1 01 Het gevecht om het publieke domein - Bureau Beke

Gezag van de politie 75
lijke bezorgdheid over normafwijkend gedrag, geweldsrisico’s, over criminaliteit,
verloedering (graffiti, vervuiling, vernieling) en met name ook
angstgevoelens bijvoorbeeld bij het uitgaan, zoals angst voor opgeschoten
jongelui (zeker als die tot andere bevolkingscategorieën behoren) de
afgelopen jaren sterk is toegenomen. Angst en onrust over onveiligheid
lijken tot de grote sociale problemen van onze tijd behoren. Het gevoel
‘dat het in de toekomst allemaal nog veel erger zal worden’ lijkt hierbij
een belangrijke rol te spelen, evenals het gevoel dat de organen die in het
leven zijn geroepen om paal en perk te stellen aan deze gevaren niet slagen
in hun missie. Het ontbreekt hen daarbij onder meer aan voldoende
gezag. Hieruit volgt de vrees van een toenemende maatschappelijke verloedering,
die alleen kan worden tegengegaan door hard optreden: duidelijke
regels stellen en die ook strikt handhaven. Die roep wordt de laatste
jaren steeds duidelijker beantwoord: de politie wil strikter worden
(zero-tolerance, street-wise, sterke toename van het aantal processenverbaal),
de rechterlijke macht is kordater gaan straffen en de wetgever
laat op alle mogelijke momenten zijn tanden zien, bijvoorbeeld met de
uitbouw van de bestuurlijke handhaving.
Lessen voor de praktijk
Aan de stelling dat gezag is afgenomen wordt gewoonlijk de stelling gekoppeld
dat er ‘dus’ minder mensen zijn die zich aan de regels houden.
Dat verklaart de maatschappelijke verloedering: het zinloze geweld, de
agressie tegen iedereen die ergens iets van zegt. Het enige is: het probleem
wordt erg vaak onvoldoende precies benaderd, sterk geschematiseerd
vanuit tegenstrijdige waarden en verwachtingen, sterk geschematiseerde
goed/kwaad tegenstellingen, waardoor er allerlei vragen gaan
ontstaan: kloppen die beelden wel? Hoe ernstig is het nu precies, hoe ziet
het er exact uit?
Het is de vraag of het veel zin heeft om het gezagsprobleem als een
generiek maatschappelijk probleem te definiëren. Dan worden zeer veel
en zeer uiteenlopende maatschappelijke verschijnselen op een hoop gegooid.
Wij prefereren een benadering waarin er veel meer wordt gekozen
voor een inhoudelijke analyse, op basis van diverse aspecten van gezagstoekenning.
Hieronder zullen wij aan de hand van een concrete gevalsbeschrijving
laten zien hoe dit uitwerkt.
De gezagsproblematiek was voor de Stichting Maatschappij, Veiligheid
en Politie (SMVP) reeds een aantal jaren geleden aanleiding om activiteiten
te ontplooien op het terrein van de verhoudingen tussen de bevolking
en het gezagsapparaat, meer in het bijzonder de politie. Activiteiten
rond sociale zelfredzaamheid, mediation, wijkveiligheid zijn steeds ingegeven
vanuit het besef dat er sprake is van een gezamenlijke verantwoordelijkheid,
in ieder geval van een gezamenlijke inspanningsverplichting.
Daaraan ligt met zoveel woorden een andere invulling van gezagsverhoudingen
ten grondslag.