LAS RAZONES DEL DERECHO Teo rías de la ar gu men ta ción ju rí di ca
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
154 MANUEL ATIENZA<br />
evi<strong>de</strong>ncia y a <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong>. El acuerdo es consi<strong>de</strong>rado válido<br />
no mera<strong>men</strong>te “p<strong>ar</strong>a nosotros” (los p<strong>ar</strong>ticipantes <strong>de</strong> hecho) sino “objetiva<strong>men</strong>te”<br />
válido, válido p<strong>ar</strong>a todos los sujetos racionales (en <strong>ta</strong>nto que<br />
p<strong>ar</strong>ticipantes potenciales). En este sentido el <strong>di</strong>scurso es, como Habermas<br />
<strong>di</strong>ce, “<strong>la</strong> con<strong>di</strong><strong>ción</strong> <strong>de</strong> lo incon<strong>di</strong>cionado” (McC<strong>ar</strong>thy, 1987, p. 338). En<br />
<strong>de</strong>finitiva, el <strong>di</strong>scurso, <strong>la</strong> <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong>, remite a una situa<strong>ción</strong> i<strong>de</strong>al <strong>de</strong><br />
hab<strong>la</strong> o <strong>de</strong> <strong>di</strong>álogo (el equivalente al perelmaniano au<strong>di</strong>torio universal). La<br />
verdad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s proposiciones o <strong>la</strong> correc<strong>ción</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s normas <strong>de</strong>pen<strong>de</strong>, en última<br />
ins<strong>ta</strong>ncia, <strong>de</strong> que se pueda al<strong>ca</strong>nz<strong>ar</strong> un consenso en una situa<strong>ción</strong> <strong>de</strong><br />
to<strong>ta</strong>l liber<strong>ta</strong>d y simet<strong>rí</strong>a entre todos los p<strong>ar</strong>ticipantes en el <strong>di</strong>scurso. En pa<strong>la</strong>bras<br />
<strong>de</strong> Habermas: “L<strong>la</strong>mo i<strong>de</strong>al a una situa<strong>ción</strong> <strong>de</strong> hab<strong>la</strong> en que <strong>la</strong>s comuni<strong>ca</strong>ciones<br />
no sólo no vienen impe<strong>di</strong>das por influjos externos contingentes,<br />
sino <strong>ta</strong>mpoco por <strong>la</strong>s coacciones que se si<strong>gu</strong>en <strong>de</strong> <strong>la</strong> propia<br />
estructura <strong>de</strong> <strong>la</strong> comuni<strong>ca</strong><strong>ción</strong>. La situa<strong>ción</strong> i<strong>de</strong>al <strong>de</strong> hab<strong>la</strong> excluye <strong>la</strong>s <strong>di</strong>storsiones<br />
sistemáti<strong>ca</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> comuni<strong>ca</strong><strong>ción</strong>. Y <strong>la</strong> estructura <strong>de</strong> <strong>la</strong> comuni<strong>ca</strong><strong>ción</strong><br />
<strong>de</strong>ja <strong>de</strong> gener<strong>ar</strong> coacciones sólo si p<strong>ar</strong>a todo p<strong>ar</strong>ticipante en el <strong>di</strong>scurso<br />
está dada una <strong>di</strong>stribu<strong>ción</strong> simétri<strong>ca</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> elegir y ejecut<strong>ar</strong><br />
actos <strong>de</strong> hab<strong>la</strong>” (Habermas, 1989a, p. 153).<br />
Dicha situa<strong>ción</strong> i<strong>de</strong>al <strong>de</strong> hab<strong>la</strong> “no es ni un fenó<strong>men</strong>o empírico ni un<br />
mero constructor teórico, sino constituye más bien una inevi<strong>ta</strong>ble suposi<strong>ción</strong><br />
que recípro<strong>ca</strong><strong>men</strong>te nos hacemos en el <strong>di</strong>scurso. Semejante suposi<strong>ción</strong><br />
pue<strong>de</strong> ser, aunque no necesi<strong>ta</strong> serlo, contrafácti<strong>ca</strong>” (ibi<strong>de</strong>m, p. 155).<br />
Las exigencias <strong>de</strong> simet<strong>rí</strong>a y liber<strong>ta</strong>d p<strong>la</strong>nteadas por Habermas, como en<br />
se<strong>gu</strong>ida veremos, constituyen el contenido <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso racional<br />
que Alexy <strong>de</strong>nomina reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong> razón.<br />
II. LA TEORÍA DE LA ARGUMENTACIÓN JURÍDICA DE ALEXY<br />
1. La teo<strong>rí</strong>a <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso como teo<strong>rí</strong>a proce<strong>di</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong>l.<br />
Funda<strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso<br />
Como hemos visto, <strong>la</strong> teo<strong>rí</strong>a <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso <strong>de</strong> Habermas, que Alexy hace<br />
suya, se pue<strong>de</strong> c<strong>ar</strong>acteriz<strong>ar</strong> como una teo<strong>rí</strong>a proce<strong>di</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong>l. Referido al<br />
<strong>di</strong>scurso práctico, ello quiere <strong>de</strong>cir que un enunciado normativo es correcto<br />
“si y sólo si pue<strong>de</strong> ser el resul<strong>ta</strong>do <strong>de</strong> un proce<strong>di</strong>miento P” (Alexy,<br />
1985b, p. 45). Pero <strong>la</strong> teo<strong>rí</strong>a <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso racional no es <strong>la</strong> úni<strong>ca</strong> teo<strong>rí</strong>a<br />
proce<strong>di</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong>l. Caben <strong>di</strong>versas interpre<strong>ta</strong>ciones <strong>de</strong>l proce<strong>di</strong>miento a que<br />
hacen referencia: 1) a los in<strong>di</strong>viduos que p<strong>ar</strong>ticipan en el mismo; 2) a <strong>la</strong>s