07.10.2014 Views

LAS RAZONES DEL DERECHO Teo rías de la ar gu men ta ción ju rí di ca

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>LAS</strong> <strong>RAZONES</strong> <strong>DEL</strong> <strong>DERECHO</strong> 185<br />

consenso con que remat<strong>ar</strong> el <strong>di</strong>álogo empren<strong>di</strong>do, pero pod<strong>rí</strong>a servir al <strong>men</strong>os<br />

p<strong>ar</strong>a <strong>ca</strong>naliz<strong>ar</strong> a través <strong>de</strong> él cualquier <strong>di</strong>scurso. Y, más que presuponer<br />

el paso <strong>de</strong> <strong>la</strong> ac<strong>ción</strong> al <strong>di</strong>scurso, equivald<strong>rí</strong>a a enten<strong>de</strong>r el <strong>di</strong>scurso como<br />

ac<strong>ción</strong>, a saber, como <strong>la</strong> ininterrumpida ac<strong>ción</strong> comuni<strong>ca</strong>tiva que tend<strong>rí</strong>a<br />

que hacerse c<strong>ar</strong>go <strong>de</strong>l conflicto y resistirse —incluso allí don<strong>de</strong>, por el mo<strong>men</strong>to,<br />

no se vislumbre <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> resolverlo <strong>di</strong>scursiva<strong>men</strong>te— a<br />

abandon<strong>ar</strong>lo a <strong>la</strong> pura ac<strong>ción</strong> estratégi<strong>ca</strong>, que ya sabemos que no excluye <strong>la</strong><br />

posibilidad <strong>de</strong> confi<strong>ar</strong> su resolu<strong>ción</strong> a <strong>la</strong> engañosa persuasión i<strong>de</strong>ológi<strong>ca</strong> y,<br />

si és<strong>ta</strong> no resul<strong>ta</strong>, lisa y l<strong>la</strong>na<strong>men</strong>te a <strong>la</strong> fuerza y, en último extremo, a <strong>la</strong><br />

violencia. En <strong>ta</strong>nto que <strong>di</strong>scurso como ac<strong>ción</strong>, o <strong>di</strong>scurso en ac<strong>ción</strong>, <strong>la</strong> concor<strong>di</strong>a<br />

<strong>di</strong>scor<strong>de</strong> vend<strong>rí</strong>a, en suma, a coinci<strong>di</strong>r con el proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma<strong>ción</strong><br />

<strong>di</strong>scursiva <strong>de</strong> <strong>la</strong> volun<strong>ta</strong>d colectiva racional siempre que <strong>ta</strong>l proceso<br />

sea enten<strong>di</strong>do como más impor<strong>ta</strong>nte en sí que su consuma<strong>ción</strong> (Mu<strong>gu</strong>erza,<br />

1990, p. 325). 34<br />

La concor<strong>di</strong>a <strong>di</strong>scor<strong>de</strong> est<strong>ar</strong>ía <strong>ta</strong>mbién en con<strong>di</strong>ciones <strong>de</strong> incorpor<strong>ar</strong> fenó<strong>men</strong>os<br />

<strong>de</strong> lucha <strong>de</strong> c<strong>la</strong>ses, como huelgas <strong>la</strong>borales, movilizaciones contra<br />

<strong>la</strong> <strong>gu</strong>erra, contra <strong>la</strong> con<strong>ta</strong>mina<strong>ción</strong> nucle<strong>ar</strong>, el <strong>de</strong>sempleo o <strong>la</strong> opresión<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer, que no pue<strong>de</strong>n sin más ser sustituidos por <strong>la</strong> <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong> y<br />

que no <strong>de</strong>ben <strong>ta</strong>mpoco verse simple<strong>men</strong>te como acciones estratégi<strong>ca</strong>s<br />

(como p<strong>ar</strong>ece que hab<strong>rí</strong>a que hacer <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva habermasiana),<br />

sino <strong>ta</strong>mbién como un <strong>di</strong>álogo incoado.<br />

La concor<strong>di</strong>a <strong>di</strong>scor<strong>de</strong> entraña, pues, una visión <strong>de</strong> <strong>la</strong> comunidad <strong>de</strong> comuni<strong>ca</strong><strong>ción</strong>,<br />

incompatible en cuanto <strong>ta</strong>l con <strong>la</strong> absolu<strong>ta</strong> <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>a y <strong>la</strong> ausencia<br />

<strong>de</strong> <strong>di</strong>álogo. Pero el <strong>di</strong>álogo <strong>ta</strong>mpoco tiene en el<strong>la</strong> por misión <strong>la</strong> ins<strong>ta</strong>ura<strong>ción</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> concor<strong>di</strong>a absolu<strong>ta</strong>. Y, <strong>de</strong> hecho, le es <strong>ta</strong>n imprescin<strong>di</strong>ble incorpor<strong>ar</strong> factores<br />

<strong>de</strong> <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>a <strong>ta</strong>les como <strong>la</strong> lucha <strong>de</strong> c<strong>la</strong>ses u otros géneros <strong>de</strong> conflictos<br />

cuanto excluir <strong>de</strong> su seno cualquier género <strong>de</strong> consenso que suponga <strong>la</strong><br />

uniformiza<strong>ción</strong> <strong>de</strong> los in<strong>di</strong>viduos y, en <strong>de</strong>finitiva, <strong>la</strong> anu<strong>la</strong><strong>ción</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> in<strong>di</strong>vidualidad<br />

(ibi<strong>de</strong>m, p. 330).<br />

Es<strong>ta</strong> aspira<strong>ción</strong> comunit<strong>ar</strong>ia es conciliable con el in<strong>di</strong>vidualismo ético,<br />

si por <strong>ta</strong>l se entien<strong>de</strong><br />

[...] <strong>la</strong> doctrina —plena<strong>men</strong>te kantiana— según <strong>la</strong> cual el in<strong>di</strong>viduo es <strong>la</strong><br />

fuente <strong>de</strong> toda moralidad y por <strong>ta</strong>nto su árbitro supremo, que es lo que im-<br />

34 Y aña<strong>de</strong> aquí Mu<strong>gu</strong>erza: “[<strong>la</strong> concor<strong>di</strong>a <strong>di</strong>scor<strong>de</strong>] suministra <strong>ta</strong>mbién una a<strong>de</strong>cuada <strong>de</strong>nomina<strong>ción</strong><br />

p<strong>ar</strong>a eso que, cuando no usamos y abusamos en vano <strong>de</strong> su nombre, solemos enten<strong>de</strong>r por<br />

<strong>de</strong>mocracia” (ibi<strong>de</strong>m).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!