LAS RAZONES DEL DERECHO Teo rías de la ar gu men ta ción ju rí di ca
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
78 MANUEL ATIENZA<br />
vertir una <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong> en una <strong>de</strong>mostra<strong>ción</strong>. Sin emb<strong>ar</strong>go, <strong>la</strong> <strong>di</strong>stin<strong>ción</strong><br />
que traza Perelman entre razonamiento práctico y razonamiento teórico sí<br />
que tiene por objeto al <strong>di</strong>scurso: el razonamiento práctico es el razonamiento<br />
<strong>de</strong>l <strong>ju</strong>ris<strong>ta</strong>, <strong>de</strong>l moralis<strong>ta</strong>, <strong>de</strong>l político...; y el razonamiento teórico<br />
es el razonamiento <strong>de</strong>l científico. Pero, si esto es así, ello quiere <strong>de</strong>cir que<br />
Perelman a<strong>ca</strong>ba por sostener un dualismo entre razón <strong>di</strong>alécti<strong>ca</strong> (razonamiento<br />
práctico) y razón científi<strong>ca</strong> (razonamiento teórico), que no <strong>ar</strong>moniza<br />
con su i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> que en <strong>la</strong> ciencia <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho no se pue<strong>de</strong> sep<strong>ar</strong><strong>ar</strong><br />
ne<strong>ta</strong><strong>men</strong>te valora<strong>ción</strong> y conocimiento, y <strong>de</strong> que <strong>ta</strong>mpoco se pue<strong>de</strong>n sep<strong>ar</strong><strong>ar</strong><br />
los <strong>ju</strong>icios <strong>de</strong> valor <strong>de</strong> los <strong>ju</strong>icios <strong>de</strong> hecho en <strong>la</strong> apli<strong>ca</strong><strong>ción</strong> <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho<br />
(cfr. Gianformaggio, 1973, pp. 186-193).<br />
E. Deduc<strong>ción</strong> y <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong><br />
Una última c<strong>rí</strong>ti<strong>ca</strong> que se pue<strong>de</strong> <strong>di</strong>rigir a Perelman tiene que ver precisa<strong>men</strong>te<br />
con <strong>la</strong> <strong>di</strong>stin<strong>ción</strong> entre el razonamiento científico —<strong>de</strong>ductivo o inductivo—,<br />
por un <strong>la</strong>do, y el razonamiento <strong>di</strong>aléctico, <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong>tivo o<br />
práctico, por el otro. Como hemos visto Perelman entien<strong>de</strong> <strong>la</strong> lógi<strong>ca</strong> <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong><strong>ca</strong><br />
como una <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong>, no como lógi<strong>ca</strong> formal o <strong>de</strong>ductiva. A<strong>de</strong>más,<br />
sostiene que <strong>la</strong> <strong>di</strong>stin<strong>ción</strong> entre ambas lógi<strong>ca</strong>s no se refiere sólo a <strong>la</strong><br />
naturaleza <strong>de</strong> <strong>la</strong>s premisas, sino <strong>ta</strong>mbién al paso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s premisas a <strong>la</strong> conclusión.<br />
Pero aquí el <strong>di</strong>scurso <strong>de</strong> Perelman es algo más que equívoco. Por<br />
un <strong>la</strong>do, si hubiera tenido en cuen<strong>ta</strong> <strong>la</strong> <strong>di</strong>stin<strong>ción</strong> usual entre <strong>ju</strong>stifi<strong>ca</strong><strong>ción</strong><br />
interna y <strong>ju</strong>stifi<strong>ca</strong><strong>ción</strong> externa que se expuso en el <strong>ca</strong>pítulo primero (cfr.<br />
Wroblewski, 1979, pp. 277-293), hubiera po<strong>di</strong>do fij<strong>ar</strong> c<strong>la</strong>ra<strong>men</strong>te el papel<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> lógi<strong>ca</strong> formal o <strong>de</strong>ductiva en el razonamiento <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co sin necesidad <strong>de</strong><br />
contraponer inneces<strong>ar</strong>ia y confusa<strong>men</strong>te <strong>la</strong> concep<strong>ción</strong> <strong>de</strong>ductivis<strong>ta</strong> o formalis<strong>ta</strong><br />
<strong>de</strong>l razonamiento <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co a <strong>la</strong> concep<strong>ción</strong> <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong>tiva o retóri<strong>ca</strong>.<br />
Y por otro <strong>la</strong>do —y esto es real<strong>men</strong>te más grave—, <strong>la</strong> pretensión <strong>de</strong><br />
Perelman <strong>de</strong> que el paso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s premisas a <strong>la</strong> conclusión tiene lug<strong>ar</strong> <strong>de</strong> manera<br />
<strong>di</strong>stin<strong>ta</strong> en una <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong> y en una <strong>de</strong>duc<strong>ción</strong>, porque en el primer<br />
<strong>ca</strong>so el paso <strong>de</strong> un <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong>to a una <strong>de</strong>cisión no pue<strong>de</strong> tener c<strong>ar</strong>ácter<br />
neces<strong>ar</strong>io, se basa —me p<strong>ar</strong>ece— en un error. El error consiste en no d<strong>ar</strong>se<br />
cuen<strong>ta</strong> <strong>de</strong> que <strong>la</strong> lógi<strong>ca</strong> —<strong>de</strong>ductiva o no— se mueve en el terreno <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong>s proposiciones y no en el <strong>de</strong> los hechos; o, en otras pa<strong>la</strong>bras, en no<br />
haber tenido en cuen<strong>ta</strong> <strong>la</strong> <strong>di</strong>stin<strong>ción</strong> (que <strong>ta</strong>mbién se introdujo en el <strong>ca</strong>pítulo<br />
primero) entre <strong>la</strong> conclusión <strong>de</strong> una inferencia y <strong>de</strong>terminados es<strong>ta</strong>-